Προμήνυμα κινδύνου

Αναπαράσταση ενός «θερμού επεισοδίου» στα Ίμια. Ένταση με τρυπάνια και φρεγάτες γύρω από το κυπριακό «οικόπεδο 3». Αν μας προσέφεραν κάτι τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων είναι ταχύρυθμα μαθήματα ελληνικής γεωπολιτικής, όπως και των φαντασιώσεων των εμπνευστών της. Επί του πρακτέου πια - και μόλις λίγους μήνες μετά την υπόθεση πώλησης οβίδων στη Σαουδική Αραβία. Τι συμβαίνει; Γιατί τέτοια πρεμούρα;

Ας ξεκινήσουμε από τη «ναυμαχία» στα Ίμια. Το ιδιότυπο «τζαρτζάρισμα» (ένας ποδοσφαιρικός όρος, φόρος τιμής στις εθνοχουλιγκανικές αντιλήψεις περί πολιτικής της μεγάλης μάζας του εθνικού κορμού) μεταξύ των σκαφών του ελληνικού και του τουρκικού λιμενικού είχε σχεδόν προαναγγελθεί στα μέρη μας. «Η τουρκική προκλητικότητα που αποθρασύνεται» και μπλα-μπλα... Προετοιμαζόταν το φιλοθεάμον κοινό, έκαναν όμως τα κουμάντα τους κι οι υπηρεσίες. Γι’ αυτό άλλωστε απέστειλαν στα Ίμια το πλέον σύγχρονο σκάφος του λιμενικού: ένα περιπολικό ανοιχτής θαλάσσης, με κάποιες δυνατότητες υποστήριξης ειδικών επιχειρήσεων («κατάληψη βραχονησίδας», για παράδειγμα) και -φανταζόμαστε- το ανάλογο κλιμάκιο ειδικών δυνάμεων να το επανδρώνει. Αυτή η τακτική έχει όνομα στην ορολογία των στρατιωτικών επιχειρήσεων και λέγεται «προβολή ισχύος» (show of force): ένα κράτος επιδεικνύει τη δυνατότητά του να δράσει εφόσον προκληθεί. Μην μας ρωτήσετε πάντως ποιος προκαλεί ποιον -αυτά τα ξέρουν καλά μόνο οι έλληνες ιθύνοντες, οι ειδικοί τους και τα πάντα πρόθυμα media.

Τα ελληνικά μούσκουλα επιδείχθηκαν λοιπόν και μάλλον δεν εντυπωσίασαν. Ή, για να το πούμε καλύτερα, το ελληνικό προβοκάρισμα συνάντησε τα όριά του στα προετοιμασμένα τουρκικά αντίμετρα. Κι αν έδειξαν κάτι οι δηλώσεις του Ερντογάν μετά το περιστατικό, είναι πως αντιμετωπίζουν πλέον την Ελλάδα σαν ένα κράτος περιορισμένης ευθύνης -με υπέρμετρες φιλοδοξίες και «πολλά υποσχόμενες» συμμαχίες.

Ακριβώς μ’ αυτή την έννοια, ο ελληνικός σχεδιασμός δεν εξαντλούνταν στη θαλάσσια περιοχή των Ιμίων. Έχοντας εκτεταμένο know how «θερμών επεισοδίων» το ελληνικό κράτος έστησε «μόνο» ένα περιστατικό χαμηλής έντασης -χωρίς την εμπλοκή μονάδων του πολεμικού ναυτικού εκατέρωθεν- ίσα ίσα για να μπορεί να το περιφέρει διεθνώς. Στην υπουργική σύνοδο του ΝΑΤΟ και στο ετήσιο παγκόσμιο συνέδριο ασφάλειας του Μονάχου, τα οποία πραγματοποιήθηκαν λίγες μόνο μέρες μετά το περιστατικό της 13ης Φεβρουρίου. Στους «ευρωατλαντικούς συμμάχους», δηλαδή. Τι ακριβώς ήθελαν όμως να επιτύχουν οι έλληνες; Τη διεθνή παραδοχή ότι, εφόσον η Τουρκία είναι μια απρόβλεπτη «γεωπολιτική βόμβα» (όπως έγραψε πρόσφατα η καθεστωτική «Καθημερινή») το ελληνικό κράτος μπορεί να συνεισφέρει ποικιλοτρόπως στην «απενεργοποίησή» της.

Αλλά; Αυτό το εγχώριο κόλπο της διεθνοποίησης των ελληνοτουρκικών διαφορών έχει ξεφτίσει εν πολλοίς από τη διαρκή χρήση. Κι αφήνουμε στην άκρη το γεγονός ότι μια σειρά κράτη πρώτης γραμμής έχουν μεν το βλέμμα τους στην περιοχή, χωρίς πάντως να κοιτούν τόσο το ελληνικό δέντρο, όσο το μεσανατολικό δάσος. Άρα; Οι μετρημένες δηλώσεις αμερικανών και νατοϊκών παραγόντων για το περιστατικό στα Ίμια δεν επιβράβευσαν ούτε καν εμμέσως τα ελληνικά προβοκαρίσματα -κι αυτό θα έπρεπε να τύχει της ανάλογης αξιολόγησης των ντόπιων ιερέων του ελληνικού γεωπολιτικού προσοδισμού.

Κάτι ανάλογο συνέβη άλλωστε και με το πλωτό γεωτρύπανο της ιταλικής ΕΝΙ στο κυπριακό οικόπεδο 3: καμιά εταιρία (και κανένα κράτος πίσω απ’ αυτήν) δεν πρόκειται να παίξει γεωπολιτικά παιχνίδια με τους έλληνες στο τιμόνι. Οι εταιρίες έχουν κι αλλού δουλειές και τα μητρικά κράτη τους δικούς τους σχεδιασμούς -δεν είναι παρακολουθήματα των ελλήνων και των ελληνο/κυπρίων κι ας καταγγέλλουν αυτοί όσο θέλουν.

Τι μας λένε τα παραπάνω; Ότι το ελληνικό εγχείρημα μιας γεωπολιτικής στραμμένης προς ανατολάς, που ο ίδιος ο αρμόδιος υπ. εξωτερικών Κοτζιάς ονομάζει «στρατηγική ψυχραιμία» (δηλαδή: προϋπολογισμένη-πόλωση-με-όρια) αντιμετωπίζει τα ζόρια του και δεν βρίσκει σοβαρά ερείσματα. Έχει μικρές δυνατότητες ελιγμών, ενώ η γειτονική χώρα κρατάει πολλά χαρτιά στα χέρια της. Επιχειρώντας το ελληνικό κράτος να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο την Τουρκία στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, παραγνωρίζει πως μια σειρά μεγάλα αλλά και περιφερειακά κράτη έχουν πολλαπλές ατζέντες, εμπλεκόμενα σε μη γραμμικές και proxy αντιπαραθέσεις ή κατά συνθήκην συνεργασίες και συνεχείς στρατηγικούς ή τακτικούς ελιγμούς. Το παράδειγμα της Συρίας είναι διδακτικό επ’ αυτού.

Επομένως; Προφανώς και δεν πρέπει να μας «παρηγορεί» η όποια αστοχία των ελληνικών γεωπολιτικών σχεδιασμών. Το γράψαμε και στο προηγούμενο τεύχος: το γεγονός και μόνο ότι αυτά τα εγχειρήματα διατυπώνονται ανοιχτά και δοκιμάζονται υπό τη μορφή «πολεμικών παίγνιων» σε πραγματικές συνθήκες θα έπρεπε να είναι υπεραρκετό σε όσους/όσες δηλώνουν εχθροί του ελληνικού κράτους και του ιμπεριαλισμού του.

Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε την ιδιαίτερη εντόπια συγκυρία: το ελληνικό κράτος δεν έχει ξεμπερδέψει ακόμα καλά-καλά με τα μνημόνια κι έχει ανοίξει ήδη μέτωπα σε μεγάλο εύρος της εξωτερικής του πολιτικής.

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Ότι τα «εθνικά θέματα» δύνανται να καθορίσουν το (όποιο) μεταμνημονιακό πολιτικό/ιδεολογικό τοπίο: ως αποπροσανατολισμός από την οιωνεί υποτίμηση της πολυεθνικής τάξης και σαν διαρκής προσανατολισμός του εθνικου κορμού. Το πρώτο είναι η προϋπόθεση του δεύτερου -κι αυτό το «δίπολο» καταθλίβει τις ζωές μας ήδη πολύ καιρό...