«Μπορεί να υπάρξουν νεκροί...»

Πόση θανατηφόρα «αβεβαιότητα» χωράει σε λίγες λέξεις; Όση επιτρέπει η εποχή κι όση μπορούν να χωνέψουν αδιαμαρτύρητα οι υπήκοοι. Δηλαδή πολλή, κάμποση. Άλλωστε ο κυνισμός έχει κάνει μεγάλη διαδρομή μέσα στις κοινωνικές σχέσεις, πριν επικυρωθεί και στρογγυλοκαθίσει στα υπουργικά έδρανα.

Ακολουθώντας αυτό το μοτίβο, ο υπ. μεταναστευτικής πολιτικής Μουζάλας δήλωσε πρόσφατα ότι δεν μπορεί να υποσχεθεί ότι δεν θα υπάρξουν νεκροί/ες μετανάστ(ρι)ες το χειμώνα στα hotspots. Πάντως αναλαμβάνει την ευθύνη, είπε. Πάλι καλά. Πάλι καλά που θα υπάρχει τουλάχιστον ένας «υπεύθυνος». Όπως υπήρχε βέβαια και πέρυσι, αν και καμιά ποινική ή άλλη διαδικασία δεν έχει προχωρήσει για τους έξι νεκρούς μετανάστες της Μόριας.
Στην Ελλάδα, την νοτιοανατολική πύλη της ΕΕ, ο Μουζάλας δεν είναι πρόσωπο, αλλά ρόλος. Σαν τους προηγούμενους απ’ αυτόν. Κι ο ρόλος έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις: τη διατύπωση αποτρεπτικών δηλώσεων για τους μετανάστες. Σε κάθε πιθανό τόνο. Κάτι παρόμοιο κάνουν στον τομέα τους και οι υπ. οικονομικών: όπου να ‘ναι βγαίνουμε απ’ την κρίση, λένε. Και μοιράζουν τα μερίσματα, σαν μικρή προκαταβολή κάποιου καλύτερου μέλλοντος. Ενώ φυσικά η αποτροπή εφαρμόζεται σήμερα και τοις μετρητοίς. Άλλωστε στην Ελλάδα της κρίσης, αυτή είναι η βασική διαφορά μεταξύ του να είσαι ντόπιος και να είσαι «ξένος»: έχεις ακόμα να πιστεύεις αόριστα σε μικρές, προσωποποιημένες μονάδες μέλλοντος. Είναι κι αυτός ένας τρόπος να ζεις τη ζωή σου.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην αποτροπή. Έχει την σημασία του, λέμε, σε ποιο μέσο έκανε ο Μουζάλας την παραπάνω δήλωση: στο γερμανικό Der Spiegel. Με άλλα λόγια, απευθύνθηκε στο κοινό του μεγαλύτερου πορτοφολιού της Ευρώπης για να υπενθυμίσει, με όλο τον κυνισμό που απαιτεί κάτι τέτοιο, την κρίσιμη λειτουργία που επιτελεί η χώρα του. Είναι μέρος του ρόλου κι αυτό, το έχουν κάνει κι οι προκάτοχοί του. Ακόμα κι ένα πρώην μεγαλοστέλεχος ΜΚΟ (πρέπει να) τα ξέρει αυτά. Απαιτείται δηλαδή να καταλαβαίνει ότι η αποτροπή αποτελεί μια ιδιότυπη μορφή, την πλέον πρόσφατη, της γεωπολιτικής προσόδου του ελληνικού κράτους. Τα πιάνει κάτι τέτοια ο Μουζάλας. Πολλοί τα πιάνουν, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Κατάλαβαν ότι η «προσφυγική κρίση» του 2015 θα μπορούσε να είναι η σημαία ευκαιρίας του ελληνικού γεωπολιτικού προσοδισμού, σε μια εν γένει δύσκολη συγκυρία για την αξία του ελληνικού οικοπέδου. Γι’ αυτό λοιπόν δεν υπόσχεται κανείς και τίποτα για τους μετανάστες στα hotspots: η κατάστασή τους πρέπει να είναι τόσο άσχημη, ώστε να επιτρέπει συνεχώς «διορθωτικές» παρεμβάσεις από τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών ταμείων. Με άλλα λόγια, οι συνθήκες ζωής των μεταναστών καθορίζουν την ταχύτητα περιστροφής της μηχανής του ντόπιου προσοδισμού.

Τα παραπάνω γνωρίζουν φυσικά και οι δήμαρχοι των νησιών που «φιλοξενούν» μετανάστες. Οι οποίοι εμφανίζονται εσχάτως να «αντιπολιτεύονται» ανοιχτά τον Μουζάλα και την κυβέρνηση. Κάνουν συγκεντρώσεις /photo opportunity στην Αθήνα, αποκλείουν κοντέινερ του υπουργείου στην Μυτιλήνη και καταθέτουν αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων στη Χίο. Λένε πως τα νησιά τους «δεν αντέχουν άλλο» τις υπερπλήρεις δομές των μεταναστών. Ο υπολογισμός τους είναι προφανής: αν αυξάνονται οι αφίξεις μεταναστ(ρι)ών, θα έπρεπε να αυξηθούν και τα όποια «κόμιστρα». Ως κατευθείαν οικονομικές παροχές, επέκταση των φοροαπαλλαγών, έργα υποδομής κ.α. Τι μας δείχνει κάτι τέτοιο; Ότι ο ελληνικός γεωπολιτικός προσοδισμός αναλύεται τελικώς σε τοπικούς μικροπροσοδισμούς. Γιατί αυτή η χώρα θυμίζει περισσότερο ένα άθροισμα επικρατειών εξευγενισμένων κοτζαμπάσηδων, παρά μια ενιαία ζώνη ελεύθερου εμπορίου και συμφερόντων.

Αυτή η χώρα δεν είναι μια νότια Δανία ή Γερμανία, που παρήκμασε λόγω της κρίσης· θυμίζει περισσότερο μια Λιβύη του Βορρά, στις απο-πάνω ακτές της Μεσογείου. Κι αν εκεί στη βόρεια Αφρική επανακάμπτουν μέχρι και τα σκλαβοπάζαρα παλαιού τύπου, οργανωμένα από τους κατά τόπους πολέμαρχους, εδώ τουλάχιστον ο προσοδισμός δεν έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο απελπισίας -ακόμα. Κάνει τις δουλειές του παστρικά και «πολιτισμένα»: το ελληνικό κράτος απευθύνεται στην Ευρώπη, οι δήμαρχοι στην κυβέρνηση κι όλοι μαζί φροντίζουν ώστε η απόγνωση των μεταναστών να παράγει υπεραξία γι’ αυτό το συνοριακό φυλάκιο.

Εμείς αυτό το λέμε πόλεμο, ταξικό πόλεμο. Ξέρουμε φυσικά ότι οι (εκατοντάδες χιλιάδες) νεκροί του είναι εκεί -στο Νότο και την Ανατολή, όχι εδώ. Ξέρουμε ακόμα ότι οι (δεκάδες χιλιάδες) νεκροί του είναι στην Μεσόγειο και το ανατολικό Αιγαίο. Ξέρουμε όμως και κάτι άλλο: οι πόλεμοι δεν έχουν μόνο νεκρούς. Έχουν επίσης σακατεμένους, σωματικά και συναισθηματικά. Έχουν και απεγνωσμένους. Θα πεί κάποιος: «ναι, αλλά οι απεγνωσμένοι ζουν, έχουν μέλλον». Αλήθεια είναι αυτό. Έχουν όμως παρελθόν και παρόν, που τους έχει καθορίσει και τους καθορίζει.

Οι δικές τους προσωποποιημένες μονάδες μέλλοντος έχουν συντριβεί, ανάμεσα σε γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, έλεγχο των πρώτων υλών, της εργασίας και των προσόδων. Το ερώτημα λοιπόν είναι: τελικά ποιος νομίζει ότι ορίζει το μέλλον του σ’ αυτό τον κόσμο -κόντρα στη θέληση των αφεντικών και των κρατών- Επειδή έτσι συνέβαινε παλιά