Νέο σχέδιο του ΟΑΕΔ. Η πειθάρχηση των ανέργων μέσα από τη σχέση εργασία

Ο ΟΑΕΔ τα τελευταία χρόνια φροντίζει να κρατάει μακρυά του οποιαδήποτε υποψία μέριμνας για τους ανέργους. Από τη μία, ένα πενιχρό επίδομα που εξαιτίας των αυστηρών προϋποθέσεών του δικαιούνται όλο και λιγότεροι άνεργοι. Και από την άλλη, μια σειρά προγραμμάτων υπενοικίασης εργαζομένων σε ιδιωτικές εταιρείες ή σε δημόσιες επιχειρήσεις στοχεύοντας να “ξαλαφρώσει” τα κιτάπια του από τους εκατοντάδες χιλιάδες εγγεγραμμένους ανέργους οι οποίοι αποτελούν τροχοπέδη στη -λογιστική- ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Η τελευταία απόφαση της διοίκησής του για τη δημιουργία ενός “ποινολογίου ανέργων” επικυρώνει το πέρασμα από την επιδότηση της ανεργίας στον καταναγκασμό της εργασίας. Η σκέψη, η ψυχολογία, το σώμα του ανέργου δεν πρέπει να μείνουν για πολύ καιρό μακρυά από το “τί θα πει δουλειά”. Πρέπει να συγκροτηθούν γύρω από και μέσα στη σχέση εργασία.
Το σχέδιο της διοίκησης εγκρίθηκε σε συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου τον Δεκέμβρη που μας πέρασε. Ψηφίστηκε από όλους τους φορείς που συμμετέχουν σε αυτό (ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΠΕ), εκτός από το ΠΑΜΕ. Ακόμα και εάν το υπουργείο Εργασίας είναι αυτό που θα λάβει την τελική απόφαση, τα μικρομεσαία και μεγάλα αφεντικά, οι εργατοπατέρες και οι επιθεωρητές εργασίας που συμμετέχουν στο ΔΣ του οργανισμού έχουν συγκεκριμένες απόψεις για την εργασία και τη διαχείρισή της. Εξάλλου, ακόμα και αν ο διάολος σπάσει το ποδάρι του, οι κυβερνήσεις αλλάζουν. Το κεφάλαιο και τα συμφέροντά του πάλι, όχι.
Η μη τήρηση του νέου κανονισμού από τους επιδοτούμενους ανέργους θα έχει σαν αποτέλεσμα την αναστολή της επιδότησης, τη διαγραφή από το μητρώο ανέργων και τη στέρηση του δικαιώματος επανεγγραφής για 60 ή 90 ημέρες (αναλόγως του αν είναι η πρώτη ή η δεύτερη φορά της παράβασης). Αντίστοιχα για τους μη επιδοτούμενους ανέργους η στέρηση του δικαιώματος επανεγγραφής ξεκινάει από τις 30 ημέρες και διπλασιάζεται στη δεύτερη παράβαση.

Το σχέδιο του ΟΑΕΔ

Αυτό το νέο σχέδιο κοιτά αμφότερα προς τους επιδοτούμενους και μή ανέργους. Πλάι σε διάφορες τυπικές απαιτήσεις επιβάλλεται η υποχρεωτική αποδοχή εντός 15 ημερών κάθε πρότασης που γίνεται από τον ΟΑΕΔ για θέση εργασίας. Όσο για τις δύο εξαιρέσεις μη αποδοχής της πρότασης, μόνο θυμηδία προκαλούν: η πρώτη έχει να κάνει με το εάν η απόσταση από τον τόπο κατοικίας είναι πάνω από 30 χλμ.. Τη στιγμή που ο χρόνος της μετακίνησης προς και από τη δουλειά δεν θεωρείται εργάσιμος (και άρα αμειβόμενος από τα αφεντικά) χρόνος, ο ΟΑΕΔ θεωρεί λογικό κάποιος ή κάποια να διανύουν 29 χλμ. στο πήγαινε και 29 χλμ. στο έλα κάθε ημέρα για να εργαστούν στη θέση που θα τους υποδείξει. Η δεύτερη εξαίρεση στηρίζεται σε μία κλίμακα αναλογιών ανάμεσα στον μισθό της τελευταίας εργάσιμης θέσης και του χρόνου ανεργίας: ο άνεργος μπορεί να απορρίψει τη θέση εάν οι αποδοχές του είναι μικρότερες εκείνης της τελευταίας θέσης εργασίας (για ανέργους μέχρι 6 μήνες), ή χαμηλότερες του 80% (για ανέργους 6-9 μήνες), ή χαμηλότερες του 70% (για ανέργους 9-12 μήνες). Όσους περισσότερους μήνες δηλαδή επιδοτείται ο άνεργος, τόσο χειροτερεύουν οι μισθολογικοί όροι με τους οποίους καλείται να δεχτεί τη θέση απασχόλησης. Όσο για εκείνους που δεν έχουν απασχοληθεί ποτέ ως μισθωτοί (σε αυτή την κατηγορία προφανώς συμπεριλαμβάνεται ένα μεγάλο μέρος αυτών των ηλικιών που σήμερα είναι κοντά στα 30 και όλες οι προηγούμενες δουλειές τους ήταν “μαύρες”), είναι υποχρεωμένοι να αποδεχθούν οποιαδήποτε πρόταση.
Οι άνεργοι, ωστόσο, δεν έχουν δικαίωμα να απορρίψουν τις προτάσεις του ΟΑΕΔ “για συμμετοχή σε δράσεις που υλοποιούν δημόσιοι φορείς ή συνεργαζόμενοι με το δημόσιο κοινωνικοί και ιδιωτικοί φορείς, που αποσκοπούν στην απόκτηση δεξιοτήτων και προσόντων και στην ενίσχυση της πιθανότητας ανάληψης μίας θέσης”. Πρόκειται για τα διάφορα προγράμματα του οργανισμού -γνωστά ως voucher- που περιλαμβάνουν κάποιες ώρες θεωρητικής κατάρτισης και στην συνέχεια πρακτική άσκηση σε συνεργαζόμενους φορείς. Γύρω από αυτά τα προγράμματα αναπτύσσονται μία σειρά από ιδιωτικές εταιρείες που αναλαμβάνουν την απαραίτητη αρχική θεωρητική κατάρτιση. Είναι τα γνωστά ΚΕΚ (Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης) τα οποία “ψαρεύουν” ανέργους έξω από τα γραφεία των κατά τόπους ΟΑΕΔ ακόμα και για προγράμματα τα οποία μπορεί να μην έχουν “ανοίξει”, πληρώνονται με αρκετές χιλιάδες αφορολόγητα ευρώ το κάθε κεφάλι, καθυστερώντας την ίδια στιγμή τις πληρωμές στους καταρτιζόμενους ανέργους. Ένα απλό παράδειγμα είναι ένα πρόγραμμα του ΟΑΕΔ του 2015, όπου από το σύνολο της επιδότησης κατέληγαν στον άνεργο για 6 μήνες απασχόλησης 1600 ευρώ, τη στιγμή που το ΚΕΚ εισέπραττε 4.800-5.400 ευρώ το κεφάλι!
Η ανεργία γίνεται ατομική ευθύνη. Ο νέος κανονισμός απαιτεί να αποδεικνύεις συνεχώς ότι αναζητάς εργασία και να προσκομίζεις τις σχετικές αποδείξεις κάθε 15 ημέρες. Ως τέτοιες θεωρούνται τα αποδεικτικά αιτήσεων για εργασία, η αλληλογραφία και οι συνεντεύξεις με εργοδότες, η συμμετοχή σε διαγωνισμούς, η ανταπόκριση σε αγγελίες. Προκρίνεται ακόμα η “επαφή με ιδιωτικό γραφείο ευρέσεως εργασίας ή εταιρεία προσωρινής απασχόλησης”, η επαφή δηλαδή με τις “δουλεμπορικές” εταιρείες ενοικίασης εργαζομένων.
Αυτή η “ενεργητική μορφή αντιμετώπισης της ανεργίας” που προτείνεται, είναι στην ουσία η νεοφιλελεύθερη άποψη περί εργασίας και ανεργίας. Ότι πρέπει να αποδεικνύεις ότι ψάχνεις για εργασία προκειμένου να λαμβάνεις την ελάχιστη προνοιακή μέριμνα. Έτσι αντιλαμβάνεσαι την αποτυχία εύρεσης εργασίας σαν μία ατομική ευθύνη, σαν μία ατομική υπόθεση. Και εν τέλει σαν μία ατομική αποτυχία που απαιτεί τη δια βίου μάθηση, την περαιτέρω αναζήτηση εκείνων των προσόντων που ζητάνε οι επιχειρήσεις.

Από την επιδότηση της ανεργίας στον καταναγκασμό της εργασίας

Σε μία εποχή όπου η ανεργία συγκροτεί (αναγκαστικά) ταυτότητες και διαμορφώνει κοινωνικές σχέσεις, ο ΟΑΕΔ επιφορτίζεται με το ρόλο του μηχανισμού ελέγχου και πειθάρχησης ενός ολοένα και πιο διευρυμένου κοινωνικού κομματιού. Η αναγκαστική αποδοχή των θέσεων εργασίας (ακόμη και με σύμβαση ενός μηνός) ή πρακτικής άσκησης και η συνεχής απόδειξη της αναζήτησης εργασίας σηματοδοτούν το πέρασμα από την επιδότηση της ανεργίας στον καταναγκασμό της εργασίας (και της αναζήτησής της). Τα σύντομα “διαλλείμματα” (που στηρίζονταν στο επίδομα ανεργίας) από τις επισφαλείς, ψυχοφθόρες και κακοπληρωμένες δουλειές πρέπει να αποτελέσουν παρελθόν. Ο άνεργος δεν πρέπει να νιώθει ότι έχει την επιλογή το πότε και το πού θα δουλέψει. Απαιτείται ο έλεγχος όχι μόνο πάνω στις δεξιότητές του και συνακόλουθα στην παραγωγικότητά του, αλλά και η απόρριψη κάθε υποψίας επιλογής σχετικά με τη διάθεση της εργατικής του δύναμης.
Ο άνεργος πρέπει να είναι πειθαρχημένος, είτε είναι επιδοτούμενος είτε όχι. Έτσι, ακόμα και η χρήση των (ελάχιστων εναπομείναντων) προνομίων που πηγάζουν από την απλή εγγραφή στο μητρώο ανέργων και της έκδοσης κάρτας ανεργίας, όπως αυτό της δωρεάν μετακίνησης με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, επανατίθενται μέσα στο πλαίσιο του νέου κανονισμού. Συχνά-πυκνά στο δημόσιο λόγο εμφανίζονται σκωπτικά σχόλια για το χρηματοδοτικό κενό που αφήνει πίσω της η δωρεάν μετακίνηση των ανέργων. Τη στιγμή που δρομολογείται τα σώματα ασφαλείας να καλύπτουν ανταποδοτικά τις δικές τους δωρεάν μετακίνησεις (με τα πρόστιμα που θα κόβει η τροχαία σε όσους κινούνται στους λεωφορειόδρομους και τα έσοδα των οποίων θα πηγαίνουν στον ΟΑΣΑ), οι άνεργοι εμφανίζονται να ξεμένουν και να παρασιτούν εις βάρος ενός αφηρημένου “κοινού καλού”. Ίσως και γι΄αυτό ακόμα, ενώ έχει αρχίσει η τοποθέτηση των ηλεκτρονικών μπαρών στις εισόδους των σταθών του μετρό και του ηλεκτρικού, να μην έχει ανακοινωθεί για το πώς θα εισέρχονται σε αυτούς δωρεάν οι άνεργοι.

Λογιστικά συμμαζέματα

Πλάι στις πολιτικές ελέγχου και διαχείρισης της εργασίας, η ανεργία είναι και ένα σύνολο λογιστικών πράξεων. Τα οικονομικά επιτελεία, οι οικονομικές εφημερίδες κάθε τόσο συμφωνούν. Η ανεργία αποτελεί τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη. Όχι με όρους πραγματικούς, δηλαδή των θέσεων εργασίας που μπορεί να ανοίγουν, αλλά με όρους λογιστικούς. Οι εγγεγραμμένοι άνεργοι γίνονται αντιληπτοί σα νούμερα, άλλοτε σαν βαρίδια που κουβαλούν μαζί τους τα ντόπια αφεντικά στις χρηματιστηριακές αγορές και στα διεθνή φόρουμ και άλλοτε σαν ισχυρά διαπραγματευτικά χαρτιά που πιστοποιούν τη “θετική πορεία της ελληνικής οικονομίας”. Σε κάθε περίπτωση, κάθε εγγεγραμμένος άνεργος (ακόμη και χωρίς να κάνει χρήση καμίας παροχής) αποτελεί ένα λογιστικό βάρος για το ελληνικό κράτος και την οικονομία του που θα πρέπει να διορθωθεί άπαξ και δια παντός.