Σημειώσεις για τη θεωρία των άκρων

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω απ’ τους ελληνικούς ουρανούς: η δημοκρατία της Βαϊμάρης. Οι «υπεύθυνες» πολιτικές δυνάμεις, διανοούμενοι και δημοσιογράφοι μνημονεύουν τη «μοίρα» της, θέλοντας να εφιστήσουν τη δημόσια προσοχή στον «κίνδυνο των άκρων». Μερικοί απ’ αυτούς ξεσκονίζουν μέχρι και τα βιβλία του Κ. Σμίτ.
Δεν πρόκειται όμως να μιλήσουμε για τη Βαϊμάρη. Εδώ άλλωστε είναι Βαλκάνια: ένα μέρος με τη δική του σχετική παράδοση. Και δεν ξεχνάμε ποτέ ότι εκτός από τη «θεωρία των δύο άκρων», εχθρός είναι και ο ιστορικισμός.

1.

Ένα καθεστώ σαν το ελληνικό που διανύει παρατεταμένη περίοδο κρίσης της πολιτικής/κοινοβουλευτικής του αντιπροσώπευσης και ταυτόχρονα πρέπει να διαχειριστεί μια μεγάλη καπιταλιστική κρίση, αλλάζει επειγόντως “παράδειγμα”. Την ιστορική στιγμή που τα μεγάφωνα της εξουσίας δείχνουν κολλημένα στο ίδιο πάντα μοτίβο, εκείνο της “σωτηρίας της χώρας” (άσχετα από την εκάστοτε ειδική αφορμή), στο δεύτερο πλάνο τα πάντα μετασχηματίζονται με τρομερή ταχύτητα.

2.

Τα μονότονα ιδεολογικά μοτίβα των εξουσιών καθόλου δεν παγώνουν τον ιστορικό χρόνο σ' αυτή την άκρη της βαλκανικής χερσονήσου. Αντίθετα, η ιστορία πιάνει ασύλληπτες ταχύτητες, τέτοιες που βρίσκονται έξω από την πρότερη κοινωνική εμπειρία των περισσότερων υπηκόων. Παλιότερα το λέγανε Blitzkrieg, αστραπιαίο πόλεμο: ενώ ο καπιταλιστικός ορίζοντας ξανασχεδιάζεται εκ θεμελίων, οι κοινωνικές συνειδήσεις ασθμαίνουν και αδρανοποιούνται μπροστά στον ιλλιγιώδη ρυθμό αυτής της μεταβολής. Ή, ακόμα χειρότερα, την χειροκροτούν χωρίς να καταλαβαίνουν: για πολλούς άλλωστε φτάνει μόνο η μέθη της ταχύτητας. Αυτός όμως δεν είναι παρά ένας κρίσιμος αντιπερισπασμός. Πίσω απ' τη βιτρίνα, το μοντέλο διακυβέρνησης σκληραίνει και γίνεται άκαμπτο, σταματώντας επί της ουσίας να παριστάνει ότι εκπροσωπεί τα συμφέροντα μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση.

3.

Αν κάνει κάποιος έστω και μια απλή ανάγνωση της ευρωπαϊκής ιστορίας της κρατικής/καπιταλιστικής διεύθυνσης τον 20ο αιώνα, μπορεί να ζαλιστεί με τις αναλογίες που θα συναντήσει: την ίδια στιγμή που επιβάλλονταν οι πιο βάρβαρες ταξικές πολιτικές, ανασύρονταν κάθε πιθανή εφεδρεία προς υποστήριξη αυτών των πολιτικών. Έτσι συμβαίνει και τώρα: κάθε είδους παλιάτσοι ξεσκονίζονται και ξεπλένονται για ν' αναλάβουν κρίσιμα πόστα στη διαχείριση αυτής της πολλαπλής κρίσης. Τα άλλοτε περιθώρια των κυριαρχικών σχεδιασμών, τα τελευταία βαγόνια της κρατικής διοίκησης, προβιβάζονται σε θέση βοηθού μηχανοδηγού. Κάπως έτσι για παράδειγμα κυριολεκτικά εκτοξεύθηκε και η χ.α.

4.

Η καύσιμη ύλη του τρένου της καπιταλιστικής διαχείρισης της κρίσης ήταν και παραμένει ο νόμος και η τάξη: η αδιάλλακτη ταξική βία του κράτους και των αφεντικών. Η θεωρία των άκρων ξαναζεσταίνεται και παίρνει την ιδιαίτερη θέση της σαν ένα καύσιμο πολλών οκτανίων/υψηλής απόδοσης. Η θεωρία των άκρων έχει τις εξής κρίσιμες λειτουργίες:
α) Συμψηφίζει κάθε (μικρή και μεγάλη) αντίθεση στις κυρίαρχες επιλογές με τις πιο αποκρουστικές/φασιστικές πλευρές της βίας του συστήματος. Μέτρο αυτού του συμψηφισμού είναι μια κουρελιασμένη, από το ίδιο το σύστημα, «αστική νομιμότητα». Η οποία προσπαθεί, υποτίθεται, να σταθεί στα πόδια της, σκληραίνοντας την στάση της εναντίον όσων την αμφισβητούν. Όμως ισχύει πάντα πως η δημοκρατία θέλει να κρίνεται με βάση τις διακηρύξεις της και όχι με βάση τ' αποτελέσματά της: άλλωστε πραγματικά μας διαφεύγει πόσοι αυτουργοί ρατσιστικών επιθέσεων έχουν γίνει «διάσημοι» μέσα απ' το site της αστυνομίας, σε πλήρη αντίθεση π.χ. με τους διαδηλωτές στου Ζωγράφου που βρέθηκαν να κατέχουν μερικές απλές χειρουργικές μάσκες. Η αφηρημένη τυπολογία των «δύο άκρων» είναι μια χοντροκομμένη κατασκευή που εξυπηρετεί ακριβώς αυτόν το συμψηφισμό. Δηλαδή το κουκούλωμα της κτηνώδους κρατικής και παρακρατικής βίας.
β) Ξεκαρφώνει το φασιστικό «άκρο» μιας υποτιθέμενης συμμετρίας πολιτικής βίας, που στόχο έχει την «ανατροπή του πολιτεύματος». Ένα παράδειγμα: με βάση το τυπικό σύνταγμα των ταξικών συσχετισμών, οι ρατσιστικές επιθέσεις είναι παράνομες. Με βάση το πραγματικό σύνταγμα που φτιάχνουν στα μέτρα τους κράτος κι αφεντικά, είναι οριακά σύννομες. Το δείχνουν οι δηλώσεις κορυφαίων υπουργών, το «φωνάζει» ακόμα περισσότερο η πρακτική της αστυνομίας. Το φασιστικό «άκρο» λέει κι εφαρμόζει σήμερα, όλα εκείνα που θα υιοθετηθούν επίσημα αύριο. Το λέγαμε και στο προηγούμενο τεύχος: η χ.α. είναι η πιο εξώφθαλμη αιχμή μιας κατάστασης εξαίρεσης.  
γ) Δικαιώνει πολιτικά το φασιστικό «άκρο», το οποίο εμφανίζει εαυτόν «να αμύνεται στη μαρξιστική χούντα της μεταπολίτευσης», ή να αντιμάχεται τον «πολυπολιτισμικό εφιάλτη», με τα λόγια του σφαγέα Μπρέιβικ. Καθαγιάζει κάθε χουντικό κάθαρμα, που αρθρώνεται γύρω από το «κοινωνικό» αίτημα της νομιμοφροσύνης και της εθνικοφροσύνης. Πλύσιμο, στέγνωμα, σιδέρωμα παλιών καλών συμμάχων, λέγεται αυτό.
δ) Επιτρέπει στο αστικό πολιτικό σύστημα και τον σκληρό κρατικό του πυρήνα να έχει εναλλάξ το ρόλο του Προκρούστη ή του «διαιτητή» των δύο άκρων. Από τη μία μεριά δηλαδή προσαρμόζει κι αναπροσαρμόζει κατά το δοκούν τις «επιτρεπτές» εκδηλώσεις των αντιθέσεων στις κυρίαρχες επιλογές, μετακινώντας τα όρια της δικής του νομιμότητας. Απ' την άλλη μεριά εμφανίζεται σαν η «υπεύθυνη, λογική και μετριοπαθής» φωνή, μέσα σ' ένα «ακραίο» πολιτικό περιβάλλον. Με άλλα λόγια, την ίδια στιγμή που αναβαθμίζει τις πολιτικές του κατευθύνσεις σε μια ανεπίσημη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, του πιστώνεται η «προστασία της δημοκρατίας». Αυτό κι αν είναι κορυφαίο επίτευγμα!
ε) Δημιουργεί προφανείς παρακαταθήκες για την περαιτέρω σκλήρυνση της στάσης του κράτους και του φασιστικού του «άκρου» ενάντια στον (όποιο) εσωτερικό εχθρό. Τώρα και πολύ περισσότερο στο μέλλον.

5.

Δεν είναι λοιπόν μακριά η ιστορική στιγμή που όλες οι επιμέρους νίκες του συμπλέγματος της ασφάλειας, μαζί κι όλες οι επιδρομές σε (κατά φαντασίαν) αριστερά οχυρά που αποδείχτηκαν θλιβερά και άδεια, θα κεφαλαιοποιηθούν πολιτικά σ' ένα ανώτερο επίπεδο. Για την ακρίβεια αυτό συμβαίνει ήδη μπροστά στα μάτια μας. Κι εκείνοι/ες που περιμένουν σημάδια κι εγγυήσεις «εύρυθμης» και θεσμικά συντεταγμένης κρατικής λειτουργίας, θα μείνουν περιμένοντας.

6.

Το «να γίνουμε η άμμος στα γρανάζια τους», είναι απλά ένα σύνθημα;