Κι εδώ (δεν) υπάρχουν τσιγγάνοι

Η Ελλάδα μοιάζει να απέχει από τη συζήτηση που έχει ανοίξει τις τελευταίες μέρες στην Ευρώπη. Όχι γιατί εδώ η κατάσταση των Ρομά είναι καλύτερη αλλά γιατί προς το παρόν δεν έχει παρουσιαστεί ανάγκη για κάτι τέτοιο. Δεν χρειάζεται άλλωστε να είναι κανείς ειδικός για να ξέρει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τσιγγάνοι εδώ: υψηλά ποσοστά παιδικής εργασίας και κακομεταχείρισης, μειωμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, ναρκωτικά, διακρίσεις από την αστυνομία και φυσικά στεγαστικά ζητήματα. Ο νόμος εδώ απαγορεύει την εγκατάσταση «περιπλανώμενων νομάδων» χωρίς άδεια κι αυτό αναγκάζει τους τσιγγάνους να στήνουν καταυλισμούς μακριά από κατοικημένες περιοχές.  Όταν προκύπτει σχέδιο αξιοποίησης των κατειλημμένων εκτάσεων είτε για δημόσιο σκοπό είτε μετά από πιέσεις του τοπικού πληθυσμού, τότε κινητοποιούνται μηχανισμοί υποχρεωτικής απομάκρυνσης, είτε με βίαιη αποβολή (έκδοση πρωτοκόλλων διοικητικής αποβολής), είτε με την καταστροφή των πρόχειρων κατασκευών (επιχειρήσεις «καθαρισμού»).
Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν πολλά τέτοια περιστατικά χωρίς μάλιστα ιδιαίτερη προβολή: εν όψει της Ολυμπιάδας πραγματοποιήθηκαν αναγκαστικές εξώσεις Ρομά στους καταυλισμούς του Μακρυγιάννη και του Ρηγανόκαμπου στην περιοχή της Πάτρας και στους καταυλισμούς στην Αγία Παρασκευή, στο Μαρούσι και στον Ασπρόπυργο στην ευρύτερη περιοχή Αττικής, καθώς και σε πολλές άλλες περιοχές (Λευκάδα, Χανιά). Κάτι ανάλογο γίνεται κάθε φορά που μία περιοχή υπόκειται σε ανάπλαση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Βοτανικού, όπου μπορεί το γήπεδο του Παναθηναϊκού να μην έγινε ακόμα, αλλά η σχεδιασμένη «διπλή ανάπλαση» εκτός όλων των άλλων, πέρασε πάνω από τους καταυλισμούς που είχαν στηθεί πρόχειρα στην Ορφέως και την Αγίου Πολυκάρπου. Δεν ήταν η πρώτη φορά που κυριλέ επιχειρηματίες, τύπου Βωβός, επιστράτευσαν μπράβους και τρομοκρατία για να διώξουν τους περιττούς τσιγγάνους. Είχαν προηγηθεί λίγα χρόνια πριν οι επιχειρηματίες της διασκέδασης στο Γκάζι. Μόνο που εκεί το ρόλο του μπράβου τον έπαιξαν οι φασίστες. Στην περιοχή κάτω από το Γκάζι, εξακολούθησαν βέβαια να ζουν πολλές οικογένειες τσιγγάνων: συχνά εσωτερικοί μετανάστες από τη Θράκη ή ακόμα και μετανάστες από την Αλβανία (που εκτός των άλλων είχαν να αντιμετωπίσουν ενίοτε και την εχθρότητα των «ντόπιων» ομόφυλών τους). Το μετρό και η νέα «αναβάθμιση» της περιοχής σε νο1 trendy σημείο της πόλης, ολοκλήρωσαν το έργο που είχαν ξεκινήσει πάνω από μια δεκαετία πριν οι χρυσαυγίτες.
Ακόμα και σε περιοχές που οι τσιγγάνοι έχουν δεκαετίες παρουσίας, έχουν γίνει συστηματικές προσπάθειες για να παραμείνουν στο περιθώριο ή να μετεγκατασταθούν. Θα χρειαζόταν βιβλία ολόκληρα για να περιγράψουν τη σχετική προσπάθεια του δημάρχου Άνω Λιοσίων Παπαδήμα όλη τη δεκαετία του ’90. Ο συγκεκριμένος δήμαρχος που διακρίθηκε στα σκάνδαλα, έκανε ό,τι μπορούσε για να εμποδίσει τη μόνιμη εγκατάσταση των τσιγγάνων στην περιοχή: ανέστειλε οικοδομικές άδειες, δεν τους έγραφε στο δημοτολόγιο, τους τρομοκρατούσε με μπράβους ενώ το 1995 έκοψε την παροχή του νερού στον καταυλισμό και έστειλε συνεργεία του δήμου να γκρεμίσουν τις παράγκες. Η συγκεκριμένη περίπτωση έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί οι διαδικασίες του αποκλεισμού πήγαιναν πακέτο με την εγκληματοποίηση:  κάπως έτσι το Ζεφύρι και τα Άνω Λιόσια έγιναν τότε διάσημα για τη διακίνηση ναρκωτικών και οι τσιγγάνοι στελέχωσαν, θέλοντας και μη, τα κλιμάκια του οργανωμένου εγκλήματος και του ναρκοεμπορίου.
Αυτά είναι μόνο μερικά - σχετικά πρόσφατα - παραδείγματα και τίποτα δεν δείχνει ότι δεν θα υπάρξουν και άλλα παρόμοια. Στην περίπτωση των Ρομά υπάρχει επιπλέον η πολυτέλεια τέτοια γεγονότα να μένουν μακριά από τη δημοσιότητα:  όπως η πυρκαγιά στον καταυλισμό στο Κιάτο που κατέστρεψε δεκάδες παραπήγματα πριν λίγες μέρες, όπως επίσης και η κατεδάφιση τον περασμένο Νοέμβριο ενός άλλου καταυλισμού, εκεί κοντά στο δήμο Σικυωνιών.