κρίση και μεταφυσικές

Το δντ είναι εδώ! Αναπαραστάσεις από το (κατοχικό) παρελθόν ανασύρονται άρον-άρον από το συλλογικό ασυνείδητο και γίνονται πολιτική, δηλαδή διαχείριση της εξουσίας. Βέβαια θα πρέπει κάποιος να εξηγήσει πως γίνεται οι ξένοι να μας «επιβουλεύονται» και ταυτόχρονα να μας «σώζουν»: εδώ τα στερεότυπα έχουν ένα μικρό πρόβλημα. Αλλά η ιδεολογία καλπάζει με βήμα ταχύ και δεν στέκεται στις «λεπτομέρειες».
Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στοχεύουν καθαρά (και) στους προλετάριους του ιδιωτικού τομέα: την πραγματική γενιά των 700 (600, 500, και κατέβαινε) ευρώ. Ένα μεγάλο μέρος της, σίγουρα. Οι ζωές μας πρόκειται να μπουν σ’ ένα ζόρισμα διαρκείας. Αφού ο ύπνος της (ταξικής) συνείδησης γέννησε τέρατα επί τόσα και τόσα χρόνια, τώρα ήρθε η ώρα του «ταμείου». Και πίσω από το γκισέ στέκονται οι εισπράκτορες. Όχι μόνο για να μας αδειάσουν τις τσέπες. Θέλουν, ανάμεσα στ’ άλλα, να σπάσουν κάθε απόπειρα συλλογικής αντιμετώπισης των «δυσκολιών» που θα μας επιβάλλουν. Πολλά ατομικά ναυάγια είναι πιο διαχειρίσιμα από την αποφασιστικότητα και την μαχητικότητα των «από κάτω». Θα γεμίσουν σελίδες εφημερίδων και εκπομπές καναλιών με «δυστυχία». Στην καλύτερη περίπτωση λοιπόν θα μας θέλουν «φουκαράδες» και ανυπεράσπιστους. Ακριβώς όπως έβλεπαν πολλοί (μέσα από τα γυαλιά της κυριαρχίας) τους μετανάστες εργάτες, εδώ και είκοσι χρόνια. Το έχουμε ξαναπεί: οι μετανάστες είναι (ήταν) εικόνα απ’ το μέλλον. Ε, λοιπόν αυτό το μέλλον έφτασε! 
Και τί φέρνει μαζί του αυτό το μέλλον; Πολλή ιδεολογία. Με το τσουβάλι. Ιδεολογίες που σ’ όλη την προηγούμενη περίοδο βρίσκονταν σε σχετική αχρηστία, τώρα όχι μόνο επανακάμπτουν, αλλά παίρνουν και το «τιμόνι». Μια απ’ αυτές είναι ο κρατικός πατερναλισμός (σε διάφορες εκδοχές του). Το κράτος και οι πολιτικοί του εκπρόσωποι, άλλοτε σαν στοργικοί και άλλοτε σαν δυναστικοί, «πατέρες», αναλαμβάνουν ν’ αφηγηθούν το τί πήγε στραβά και φτάσαμε (ποιοί φτάσαμε;) ως εδώ. Κι εννοείται πως, αφού κατέχουν και την εξουσία, «προτείνουν» και τις κατάλληλες «λύσεις». Για παράδειγμα, ανάλογα με την κοινωνική/ιδεολογική πραγματικότητα κάθε χώρας, παράγεται και ο αντίστοιχος κυρίαρχος λόγος «αυτοκριτικής», για τα «κρίματα» στην εποχή της ανάπτυξης. Τί έχει το πρόγραμμα λοιπόν; «Επί πολλά χρόνια, ζούσαμε πάνω απ’ τις δυνατότητες μας»... Καλό κι αυτό. Γιατί όμως όλοι (κάνουν ότι) ξεχνάνε τις ελληνικές τράπεζες που μοίραζαν με τον τόνο τα δάνεια που εκατοντάδες χιλιάδες ντόπιοι έπαιρναν; «Η εποχή της ευημερίας, στηρίχτηκε πάνω σε χρόνιες στρεβλώσεις». Ώστε έτσι, ε; Για ρωτήστε και τους μετανάστες εργάτες, να σας επιβεβαιώσουν τί ακριβώς σημαίνει η λέξη «στρέβλωση».
Σε μια σειρά παρόμοιων διατυπώσεων, απουσιάζει όχι μόνο η αυτοκριτική, αλλά και το ίδιο το υποκείμενο!! Έτσι που για την κρίση, ή θα «φταίμε όλοι» (ναι, ε;) ή θα «φταίει η πλουτοκρατία», μια εναλλακτική εκδοχή σύγχυσης και πατερναλισμού. Εκεί πάντως που φαίνεται περί τίνος πρόκειται, είναι στην διαδεδομένη κοινωνικά, ιδέα πως «κάποιοι πρέπει να πληρώσουν, να πάνε φυλακή» για την κατάσταση που έφεραν τη χώρα. Ωραία αυτή η εκδοχή της «λύτρωσης από τα λάθη του παρελθόντος». Ωραία και ταιριαστή. Σ’ αυτή τη χώρα, από παλιά, κάποιος πρέπει να πληρώνει, μετά από εθνικές καταστροφές. Αλλά σε έναν κοινωνικό σχηματισμό που έχει κάνει την πολιτική πρόσοδο και τις διευκολύνσεις της, καθημερινή πρακτική, ειλικρινά δεν έχουμε ιδέα για το ποιοί θα έπρεπε να «πρωτοπληρώσουν».
Εν τω μεταξύ, μοιάζει σαν η «δραματικότητα» της κρίσης να έχει παγώσει τον ιστορικό/κοινωνικό χρόνο, το πολύ μέχρι το χτες. Η περίοδος «πριν το χτες» δεν διαγράφεται ακριβώς, αλλά επιχειρείται ήδη να κρατηθούν εκείνα τα στοιχεία της, που να μπορούν ν’ αξιοποιηθούν κατάλληλα για το αύριο. Κι αυτός είναι ένας βασικός ρόλος του κρατικού πατερναλισμού: ενώ «μαλώνει» για το αμαρτωλό παρελθόν των υπηκόων (κάνοντας ταυτόχρονα και τη «δική» του «αυτοκριτική») δείχνει και τις μελλοντικές κατευθύνσεις, τις νέες «αξίες» και τις «θυσίες» που θα χρειαστεί το «αύριο». Εάν όλ’ αυτά έχουν κατιτίς το αφηρημένο, το μεσσιανικό, το θρησκευτικό εντέλει - μάλλον τίποτα δεν είναι τυχαίο σ’ αυτό τον κόσμο. Κάτι πρέπει να πουληθεί στο πόπολο, κάτι που να είναι μαζικό και δωρεάν. Και ντάξει, η επίσημη θρησκεία να κάνει ένα μέρος της δουλειάς, αλλά πώς μπορεί να γίνει το κύριο αναλγητικό για κοινωνική χρήση, σ’ ένα κόσμο που οι φετιχισμοί και η βία τους, ξεχείλιζαν από κάθε πόρο αυτού που ονομάστηκε «ανάπτυξη»; [*]
Οι κοινωνίες του πρώτου κόσμου είναι βυθισμένες εδώ και πολλά χρόνια, σε ένα είδος συναισθηματικού πρωτογονισμού. Αυτό είναι αποτέλεσμα δεκαετιών θεάματος και εμπορευματικού φετιχισμού, αυτών των νέων «θρησκειών». Καθώς αυτές οι θρησκείες συναντάνε τις «δυσλειτουργίες του υλικού κόσμου», λόγω της κρίσης, δεν αποσύρονται απ’ τη σκηνή, αλλά επενδύουν τελεολογικά και μεσσιανικά, την ίδια την υλική πραγματικότητα! Έχουν φροντίσει χρόνια και χρόνια καπιταλιστικής «ανάπτυξης» για τέτοιου είδους νοηματοδοτήσεις. Εκεί που προηγουμένως η τάξη του εμπορεύματος υπαγόρευε στυλ και must, τώρα εικονογραφεί τον «υπέρ πάντων αγώνα» για τη «σωτηρία» μας. Η τάξη βασιλεύει (και κυβερνά) πρώτα απ’ όλα στη γλώσσα και τις κυρίαρχες ιδεολογίες...

Αλλά σε κάτι άλλο θέλουμε να επιμείνουμε. Αυτοί που παριστάνουν «περίλυποι» πως χρειάζονται «θυσίες», αυτοί που ανακοινώνουν συνοφρυωμένοι και σοβαροί τα «μέτρα», ποιόν ακριβώς ρόλο παίζουν; Βρισκόμαστε σ’ εκείνη την ιστορική στιγμή που όλοι κι όλες κρέμονται απ’ τα χείλη του (κάθε φορά) «ηγέτη»; Μήπως η ολική επαναφορά της (καθεστωτικής) πολιτικής και των τεχνικών της, έχει ανακτήσει λίγη απ’ την αίγλη που απολάμβανε στο παρελθόν; Ή μήπως, αντίθετα, ζούμε στην εποχή όπου οι «ομιλούσες κεφαλές» των κρατικών επιτελείων παράγουν, πάνω απ’ όλα, το θέαμα της διακυβέρνησης;
Η κοινωνική παράλυση χρόνων έχει παράγει πολιτικά αποτελέσματα κορυφής. Τα αγελαία ήθη διαπερνάνε οριζόντια και κάθετα το κοινωνικό σύνολο και την ταξική διαστρωμάτωση. Κι αν χρειάζεται απόδειξη, είναι αυτοί οι τύποι και οι τύπες που (παριστάνουν ότι) βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας των εξουσιών. Οι οποίοι/ες το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι... δημόσιες σχέσεις. Παρουσιάζουν σαν «αναπόφευκτες», εξελίξεις που υπαγορεύονται με «ατσάλινη» συνέπεια, από την ίδια την διαχείριση της κρίσης. Παρηγορούν, δίνουν κουράγιο. Σαλπίζουν για την ανάκαμψη απ’ την κρίση. Επενδύονται, πολλές φορές και οι ίδιοι με μεσσιανικότητα. Ποιοί είναι; Είναι «θεοί»;
Στις δυτικές κοινωνίες του θεάματος, το αληθινό είναι μια στιγμή του ψεύτικου. Τα καπιταλιστικά διατάγματα αντιμετώπισης της κρίσης, τα εκφωνούν τύποι και τύπες με μια προσποιητή δραματικότητα σαν να «μας αφορούν όλους». Σαν όλοι να πρέπει να κάνουμε «θυσίες». Και το «φιλικό χτύπημα στην πλάτη» από τον «εκφωνητή» δείχνει πως, τελικά (είδες;) κατανοούν σε τί «λούκι» μας βάζουν. Με παραδοσιακούς όρους θα μιλούσαμε για την αναλγησία της εξουσίας, απέναντι στην κοινωνία. Αλλά δεν πρόκειται γι’ αυτό: είναι η εξουσία των αναλγητικών που κυβερνάει! Σήμερα και αύριο, σαν μία από τις τελευταίες εφεδρείες του συστήματος. Η εξουσία σαν αναλγητικό μας «παρηγορεί». Μας εύχεται τα καλύτερα και μας ζητάει να συστρατευθούμε στον κοινό σκοπό. Μαζί «λαός» και «μεσσίες», για ένα καλύτερο μέλλον.
Θα μπορούσε να είναι και μια μεταμοντέρνα εκδοχή του «ένας λαός, ένα έθνος, ένας ηγέτης», δεν βρίσκετε; 

[*] Πρέπει να το θυμηθούμε: οι δυο προηγούμενες δεκαετίες είχαν το γενικό πρόσημο «ανάπτυξη». Αλλά ενώ οι οικονομικοί δείκτες επέμεναν πως «έτσι είναι», οι υπόγειοι δείκτες του κοινωνικού είχαν πάρει την «κατηφόρα». Μάλλον, δεν είχαν πάρει απλά την κατηφόρα, αλλά βάδιζαν με βήμα ταχύ προς τον γκρεμό. Διαπροσωπικές σχέσεις; Φιλίες; Στο μπλέντερ της (ψυχολογικής και όχι μόνο) βίας και των υπολογισμών. Εργασία; Καριέρες-επί-πτωμάτων. Μετανάστες εργάτες και μετανάστριες - «αντικείμενα του πόθου»; Άσ’ το καλύτερα. Δεν επεκτεινόμαστε άλλο.
[ επιστροφή ]