Η επιμονή και η αποφασιστικότητα της πολυεθνικής εργατικής τάξης στις ηπα αποδεικνύει ότι η οργάνωση για τα δικά μας συμφέροντα μπορεί να ταρακουνήσει τους συσχετισμούς. Και σίγουρα δεν αφήνει το περιθώριο για πατερναλιστικά χαρτζηλίκια!

Όπως λένε και οι ίδιοι, υπάρχει και συνέχεια.

«Όλο και περισσότερες πολιτείες αυξάνουν τους κατώτατους μισθούς στις ΗΠΑ. Στη Νέα Υόρκη, οι εργαζόμενοι στα fast food πληρώνονται πλέον με 15 δολάρια την ώρα από την 1η Ιανουαρίου. Η Amazon το κάνει επίσης σε εθνικό επίπεδο. Τι συμβαίνει στην καρδιά του καπιταλισμού;», διερωτάται το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel.

Το Νοέμβριο του 2012, εκατοντάδες εργαζόμενοι στις αλυσίδες fast food McDonald ‘s , KFC και Burger King στη Νέα Υόρκη, κατέβηκαν σε απεργία και το αίτημά τους αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία: κατώτατος μισθός 15 δολάρια την ώρα; Αδιανόητο, καθώς εκείνη την εποχή ο νόμιμος κατώτατος μισθός στην πόλη που δεν κοιμάται ποτέ ήταν μικρότερος από 7,25 δολάρια την ώρα.

Έξι χρόνια αργότερα, το κίνημα «Αγωνιστείτε για 15 δολάρια την ώρα» έχει επιτύχει το στόχο της: Από την 1η Ιανουαρίου, οι αλυσίδες fast-food της πόλης θα πληρώνουν τους υπαλλήλους τους τουλάχιστον 15 δολάρια την ώρα.

Η Νέα Υόρκη δεν είναι το μόνο μέρος όπου συμβαίνει κάτι τέτοιο: 19 πολιτείες και 21 πόλεις έχουν αυξήσει το κατώτατο ωρομίσθιο. Στην Αμερική, υπάρχει τώρα ένα πολύχρωμο συνονθύλευμα κανόνων. Έτσι οι επιχειρηματίες στην Αλαμπάμα συνεχίζουν να πληρώνουν μόνο 7,25 δολάρια, ενώ υπάρχουν ωρομίσθια 12 δολαρίων στη Νότια Ντακότα και 9,10 δολάρια στην πολιτεία της Ουάσινγκτον. Στην πόλη του Σιάτλ, που έχουν την έδρα τους η Amazon και τα Starbucks, το νόμιμο ελάχιστο ωρομίσθιο είναι τα 15 ή και τα 16 δολάρια.

Τοπικά δημοψηφίσματα

Η επανάσταση ξεκίνησε από το κίνημα «Αγωνιστείτε για 15 δολάρια» με μια επιδέξια εκστρατεία που συνδυάζει ακτιβιστική δράση με την έντονη πολιτική άσκηση πίεσης. Πίσω από αυτό βρίσκεται όμως το συνδικάτο των υπηρεσιών SEIU, που κατάφερε να επιβάλει την αύξηση του ωρομίσθιου με τοπικά δημοψηφίσματα τα τελευταία χρόνια. «Πριν από το 2010 η πρωτοβουλία για δημοψηφίσματα ήταν κυρίως ένα εργαλείο της δεξιάς για να επιβάλει συντηρητικά θέματα. Αλλά ξαφνικά η Αριστερά έχει ξυπνήσει», δήλωσε ο Χέιντε Γκάι συν-πρόεδρος της Ένωσης για τα Δημοψηφίσματα, στην «Washington Post».

«Και όπως αποδείχθηκε, ακόμα και στην καρδιά του καπιταλισμού, πολλοί πολίτες επιθυμούν να υπάρχει ένα προστατευτικό χέρι του κράτους», γράφει το Der Spiegel.

Σε δώδεκα Πολιτείες, οι ψηφοφόροι τα τελευταία χρόνια ψήφισαν υπέρ της αύξησης των κατώτατων μισθών. Για παράδειγμα, το πέτυχαν ακόμα και στο Αρκάνσας και στο Μιζούρι, όπου ο Ρεπουμπλικάνος, Ντόναλντ Τραμπ, είχε κερδίσει στις προεδρικές εκλογές του 2016.

Η πολιτεία του Αρκάνσας θα αυξήσει τα ωρομίσθια σε 11 δολάρια το 2021 – που είναι το υψηλότερο ελάχιστο ποσοστό μεταξύ όλων των πολιτειών, αν συνυπολογιστεί η αγοραστική δύναμη σε σχέση με τις μέσες αποδοχές (το Αρκάνσας είναι στην πραγματικότητα μία από τις πιο φτωχές πολιτείες των ΗΠΑ).

Αντίθετα, τα 15 δολάρια στη Νέα Υόρκη ακούγονται μεν πολλά, αλλά σύμφωνα με υπολογισμούς της Wall Street Journal, ένας εργαζόμενος πρέπει να εισπράττει τουλάχιστον 16,14 δολάρια την ώρα για να είναι σε θέση να ζήσει στην περιοχή του Μανχάταν. Στην Ουάσιγκτον το κόστος διαβίωσης είναι επίσης 17,11 δολάρια την ώρα, ενώ στο Αρκάνσας είναι μόνο 10,38 δολάρια.

Η Amazon εφαρμόζει ήδη τα 15 δολάρια

Οι οικονομολόγοι συζητούν στις Ηνωμένες Πολιτείες εάν και σε ποιο επίπεδο οι αυξημένοι κατώτατοι μισθοί θα βλάψουν ή θα ωφελήσουν την οικονομία και τους ίδιους τους εργαζομένους.

Ο online κολοσσός Amazon ανήγγειλε τον περασμένο φθινόπωρο ελάχιστο ωρομίσθιο 15 δολαρίων για τους εργαζόμενους του στην Αμερική, κάτι που επιβεβαίωσαν και στο ΑΠΕ-ΜΠΕ εργαζόμενοι ελληνικής καταγωγής. Η εκπτωτική αλυσίδα Target θα ακολουθήσει μέχρι το 2020, ενώ η μεγαλύτερη εταιρεία λιανικής πώλησης Walmart εξακολουθεί να υστερεί με αρχικό μισθό 11 δολαρίων την ώρα. «Οι εργαζόμενοι στη Walmart έχουν κουραστεί να εργάζονται με μισθούς πείνας. Λέω στην οικογένεια Walton της Walmart, ότι πρέπει να κάνει το σωστό και να καταβάλει στους εργαζομένους ένα μισθό που θα μπορούν να ζήσουν,», τονίζει ο γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Μπέρνι Σάντερς .

Αλλά και η Νάνσι Πελόζι, η νέα πρόεδρος της Βουλής και ηγέτης των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο, υποσχέθηκε το 2017 να περάσει ένα νομοσχέδιο στις πρώτες 100 ημέρες της προεδρίας της για την αύξηση του κατώτατου μισθού στις ΗΠΑ από 7,25 δολάρια σε 15 δολάρια την ώρα.

Πηγή: Reuters/ DAVID W CERNY

Είσαι ένας διανομέας με ποδήλατο στο Deliveroo. Αυτό το καλοκαίρι, έχετε διεξάγει έναν υποδειγματικό αγώνα. Μπορείτε να μας υπενθυμίσετε από που προέρχεται ο θυμός και ποιες είναι οι απαιτήσεις σας;
Στις αρχές Αυγούστου, ο Deliveroo έστειλε ένα μήνυμα στους πιο ηλικιωμένους άνδρες για να ανακοινώσει μια αλλαγή της σύμβασης. Το μήνυμα ήταν απλό: πήγαν από 7,5 ευρώ εγγυημένα ανά ώρα συν 2 έως 4 ευρώ τη διαδρομή, σε 5 ευρώ τη διαδρομή. Εκείνοι που αρνήθηκαν έπρεπε να βρουν άλλη δουλειά. Για εμάς είναι μια γενίκευση της εργασίας με το κομμάτι. Πρέπει να καταλάβουμε ότι εξαρτώμαστε από τις παραγγελίες που έχουν τεθεί στην πλατφόρμα και ότι μπορεί να είμαστε διαθέσιμοι με το “κουτί” αρκετές ώρες χωρίς πληρωμή. Με τη συλλογικότητα (CLAP) ζητάμε ελάχιστο εγγυημένο ωρομίσθιο (15 ευρώ την ώρα) και αύξηση στα 7,5 ευρώ ανά διαδρομή. Πρέπει να γνωρίζετε ότι τα νούμερα αυτά δεν είναι “καθαρά”: αυτό που κερδίζουμε είναι ένα ποσό από το οποίο πρέπει να αφαιρέσουμε το 25% που πρέπει να δοθεί για συμμετοχή στο RSI (Régime Social des Indépendants, Ταμείο κοινωνικής ασφάλισης “Ανεξάρτητων” με επιμέρους παροχές), συν το κόστος συντήρησης του ποδηλάτου μας, το smartphone και το αντίστοιχο των εισφορών για παροχές που δεν έχουμε δικαίωμα, για την ανεργία, τις αμειβόμενες διακοπές, τη συνταξιοδότηση κ.λπ.

Πώς έχετε αγωνιστεί;
Βοηθηθήκαμε από διάφορες εμπειρίες πάλης σε άλλες χώρες, όπως η Αγγλία ή η Ισπανία. Είμαστε εξαιρετικά επισφαλείς, δεν έχουμε σίγουρη απασχόληση επειδή οι πλατφόρμες μπορούν να μας πετάξουν έξω χωρίς καμία νομική διαδικασία ή αιτιολόγηση. Πρέπει λοιπόν να επανεξετάσουμε το θέμα της κινητοποίησης και της απεργίας τόσο για να προστατευθούμε όσο και για να ασκήσουμε τη μέγιστη πίεση στο “κουτί” (σ.σ.: αργκώ για τις εταιρίες διανομής φαγητού”). Έτσι καλέσαμε για συγκεντρώσεις σε πλατείες, για να περιμένουμε εκεί τις εντολές μας. Μιλήσαμε για να σπάσουμε την απομόνωση, έπειτα κάναμε άγριες πορείες με τα πόδια, με ποδήλατο, για να μπλοκάρουμε τις παραγγελίες Deliveroo από τα εστιατόρια. Το ενδιαφέρον αυτής της στρατηγικής είναι πολλαπλό. Το κουτί δεν γνωρίζει ποιοι είναι οι διανομείς που εμπλέκονται στο κίνημα και δημιουργούμε μια ισορροπία δυνάμεων, κάνοντας το κουτί να χάνει χρήματα, ενώ είμαστε σε θέση να πληροφορούμε τα μέσα ενημέρωσης σχετικά με την κατάστασή μας.

Με ποιες μορφές οργάνωσης διεξάγατε τον αγώνα;
Όπως είπα, στο Παρίσι και στις περισσότερες πόλεις είμαστε οργανωμένοι σε ένα πλέγμα από συλλογικότητες και μερικά μέλη είναι συνδικαλισμένα. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει παντού. Στο Μπορντό, για παράδειγμα, οι παραδότες οργανώνονται μόνο στο CGT. Οι συλλογικότητες έχουν το πλεονέκτημα ότι επιτρέπουν στους διανομείς να οργανώνονται εύκολα και να αρχίσουν να σπάνε την απομόνωση. Τα σωματεία φέρουν οργανωτική και οικονομική δομή, και εμπειρία απαραίτητη στον αγώνα. Αυτές οι δύο προσεγγίσεις είναι συμπληρωματικές.

Ποιες σχέσεις αναπτύξατε με διανομείς από άλλες χώρες; Αυτό σε τι σας εξυπηρετεί;
Στις 27 Σεπτεμβρίου διοργανώσαμε το πρώτο διεθνές κίνημα αγώνα για διανομείς τύπου uber. Διοργανώσαμε συγκεντρώσεις σε διάφορες γαλλικές πόλεις και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Ιταλία, Αγγλία, Γερμανία). Αν και στο Παρίσι αυτό δεν είχε μεγάλη συμμετοχή, εξακολουθεί να είναι μια πρώτη εμπειρία διακρατικής απεργίας. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η εκμετάλλευση και η απόλυτη αβεβαιότητα των συνθηκών εργασίας μας, το γεγονός ότι είμαστε υποκείμενοι στις πολυεθνικές, μας υποχρεώνουν να σκεφτόμαστε τον αγώνα σε παγκόσμιο επίπεδο. Παραδόξως, προσπαθώντας να μας απομονώσουν, μας υποχρεώνουν να σκεφτούμε έτσι. Αυτή είναι μια από τις αντιφάσεις του σύγχρονου καπιταλισμού. Προς το παρόν συντονιζόμαστε με άλλες συλλογικότητες κυρίως μέσω Whatsapp. Αλλά κάποιοι σύντροφοι από το CLAP πήγαν στο Τορίνο τον περασμένο μήνα επί τη ευκαιρία του G7 για να συζητήσουν με τοπικά σχήματα από ψηφιακές πλατφόρμες. Μια συνάντηση επίσης θα πραγματοποιηθεί στο Βερολίνο μέχρι το τέλος του έτους. Ελπίζουμε να δημιουργήσουμε τη βάση ενός πραγματικά διεθνικού κινήματος αγώνα, το οποίο ελπίζουμε ότι θα μπορέσει να ξεπεράσει το ζήτημα των διανομέων και να επεκταθεί σε όλους τους τομείς επισφάλειας.

Πού είναι σήμερα η κινητοποίησή σας; Τι έχετε πετύχει;
Μετά από αρκετές ημέρες απεργίας, αρκετές διαδηλώσεις και μία κατάληψη χώρου, καταφέραμε να συναντήσουμε τον διευθύνοντα σύμβουλο της Deliveroo France. Κερδίσαμε ότι κανένας κινητοποιημένος οδηγός δεν θα τιμωρείται για τη συμμετοχή του. Αλλά κυρίως πετύχαμε μια δωρεάν ασφάλιση που καταβάλλεται σε όλους τους courier. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι, από τη στιγμή που δε θεωρούμαστε μισθωτοί, δεν έχουμε δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση. Όταν τραυματιζόμασταν, όλα τα έξοδα ήταν δική μας ευθύνη εκτός αν προσυπογράφαμε ιδιωτική ασφάλιση, η οποία για το 60% έως 80% των διανομέων δεν έκανε τίποτα. Ενώ τώρα αυτή πληρώνεται από το κουτί. Επίσης συζητάμε με το κουτί μέσω συνδικάτων, για τη δημιουργία ενός βιώσιμου πλαισίου εκπροσώπησης του προσωπικού. Περιμένουμε να δούμε και είμαστε σε επαγρύπνηση γι’ αυτό το θέμα.

Ποιες προοπτικές βλέπετε για το μέλλον;
Επί του παρόντος, προσπαθούμε να δομηθούμε σε εθνικό επίπεδο. Μια συνάντηση όλων των αντίστοιχων σχημάτων της Γαλλίας θα πραγματοποιηθεί στις αρχές Νοεμβρίου, θα προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε την ανταλλαγή πληροφοριών, να σπάσουμε την απομόνωση και να συντονιστούμε. Προετοιμάζεται επίσης μια επερχόμενη σύσκεψη με τη διοίκηση του κουτιού, θα προσπαθήσουμε να έρθουν όσο περισσότεροι μεταφορείς από τις συλλογικότητες, να κάνουμε μια συγκέντρωση στον τόπο της συνάντησης και μια γενική συνέλευση.

Τελευταίες ερωτήσεις, οι οποίες εστιάζουν περισσότερο στις συνθήκες της εργασίας σας και την υπαγωγή της στις πλατφόρμες. Στις 27 του περασμένου Σεπτεμβρίου, οι ταχυμεταφορείς του Take Eat Easy, βρέθηκαν στο δρόμο όταν η πλατφόρμα έβαλε λουκέτο. Το αίτημά τους να αναθεωρηθούν οι εμπορικές τους συμβάσεις ως συμβάσεις εργασίας, απορρίφθηκε από τα δικαστήρια του Εργατικού Δικαίου: οι δικαστές αποφάνθηκαν ότι είναι πράγματι ανεξάρτητοι, «ελεύθεροι να οργανώσουν την εργασία τους» και, επομένως, ότι οι προεδρεύοντες δεν είναι οι αρμόδιοι. Τι σκέψεις σας προκαλεί αυτό;
Οι δημόσιες αρχές, κάθε μία και στο σύνολό τους, αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους θεωρώντας, σε όλα τα επίπεδα, ότι είναι αναρμόδιες, ως ανίκανες να απαντήσουν στις προβληματισμούς της “uber-οποίησης”. Βρισκόμαστε σε μια γκρίζα περιοχή από την οποία δεν θα βγούμε ποτέ, αν δεν αγωνιστούμε στη βάση, εμείς, οι διανομείς. Δεν περιμένουμε τίποτα από τις δημόσιες αρχές, οι οποίες εδώ και πολύ καιρό θα μπορούσαν να εξετάσουν το ζήτημα και να το ρυθμίσουν, θα παλέψουμε και θα επιβάλουμε τα αιτήματά μας, όλα περνούν από τον αγώνα.

Σχετικά με τις συνθήκες της εργασίας τι είναι αυτό που σας κάνει εργαζόμενους εξαρτημένους από την πλατφόρμα;
Αρχικά, είμαστε εξαρτημένοι από την πλατφόρμα επειδή δεν μπορούμε να αναπτύξουμε μια πελατειακή βάση. Ο πελάτης που καταναλώνει δεν μπορεί να επιλέξει τον διανομέα του, οι παραδόσεις κατανέμονται από την Deliveroo ακολουθώντας έναν αλγόριθμο που ενσωματώνει ένα ορισμένο πλήθος δεδομένων (κερδοφορία, μέση ταχύτητα, εργασία για τα σαββατοκύριακα κλπ). Επιπλέον, πρέπει να τηρούμε υποχρεώσεις (τη στολή που φοράμε, τις μεδόδους εργασίας κλπ) που δείχνουν ότι υπάρχει εξάρτηση/υπαγωγή. Πρέπει να δίνουμε λόγο στις πλατφόρμες, υπάρχουν ποινές αν δεν δουλέψουμε τα Σαββατοκύριακα ή ακυρώσουμε τις ώρες εργασίας.

Η προοπτική είναι να διεκδικήσετε τη μετατροπή των διανομέων σε υπαλλήλους των πλατφορμών για τις οποίες δουλεύουν;
Δεν παίρνουμε το ερώτημα υπό την έννοια αυτή, όπως είπα, σήμερα βρισκόμαστε σε μια γκρίζα περιοχή, κάπου ανάμεσα στην εξαρτημένη μισθωτή σχέση και τη θεωρητική ανεξαρτησία. Τα αιτήματά μας είναι σαφή: θέλουμε έναν ελάχιστο αξιοπρεπή και εγγυημένο μισθό, να είμαστε συμβεβλημένοι όπως οι άλλοι μισθωτοί σχετικά με την ανεργία, τη συνταξιοδότηση, την κοινωνική ασφάλιση. Θέλουμε να είμαστε σε θέση να οργανώσουμε τα ωράρια εργασίας μας ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και θέλουμε ασφάλεια τόσο στα εργασιακά θέματα όσο και σωματικά. Αν αυτή η μορφή εργασίας ονομάζεται μισθωτή εργασία ή ανεξάρτητη δεν έχει μεγάλη σημασία. Αυτό που θέλουμε είναι να βγούμε από αυτή την γκρίζα ζώνη – που διαμορφώνεται σε όλο τον κόσμο, τις νέες επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις – με περισσότερα δικαιώματα.

πηγή: https://npa2009.org/idees/entreprises/nous-nattendons-rien-des-pouvoirs-publics-tout-passe-par-la-lutte

Μετάφραση από τη σελίδα:
http://rmc.bfmtv.com/emission/arthur-livreur-de-repas-a-velo-tres-exposes-aux-accidents-on-est-dans-l-impossibilite-de-se-defendre-1122150.html

Κινητοποίηση ταχυδιανομέων με ποδήλατο για τη μεγάλη εργασιακή επισφάλεια

Σήμερα συναντάς πλέον καθημερινά ποδηλάτες διανομείς φαγητού στις μεγάλες μητροπόλεις. Δουλεύουν για λογαριασμό επιχειρήσεων όπως Deliveroo, Foodora, Ubereats. Όμως αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες στην εργασία τους. Στο Παρίσι, στη Λυών, στο Μπορντώ, έχουν οργανωθεί πολλές κινητοποιήσεις για να υποστηρίξουν τα αιτήματά τους.
Ο Αρτούρ που συμμετέχει σε τέτοιες δράσεις μίλησε στο RMC.fr:

Ο 27χρονος Αρτούρ (Arthur) είναι διανομέας στη Λυών. Δουλεύει για πολλές φίρμες παράδοσης γευμάτων κατ’ οίκον. Είναι επίσης μέλος της συλλογικότητας “Les Fusées Vertes” (“Πράσινες Ρουκέτες”), το οποίο καταγγέλλει την επισφάλεια του επαγγέλματος και την εκμετάλλευση. Την Τετάρτη θα συμμετάσχει μαζί με άλλους συναδέλφους σε συλλαλητήριο οργανωμένο από την “Ψηφιακή Άνοιξη” (Printemps Numérique).
“Είμαι διανομέας από το Φεβρουάριο του 2016. Ξεκίνησα στο “Take Eat Easy”. Όταν η πλατφόρμα σταμάτησε τον Ιούλιο του 2016 ήταν μεγάλη η απογοήτευση. Ήμουν μπροστά στον υπολογιστή μου, έτοιμος για δουλειά. Στις 11 το πρωΐ πήραμε ένα μέηλ που μας έλεγε ότι έκλεισε και δεν θα υπάρξει πληρωμή. Ήταν ανάγκη να βρω γρήγορα δουλειά. Έτσι λοιπόν παρουσιάστηκα σε άλλες ανταγωνιστικές φίρμες στη Λυών, Foodora, Deliveroo, Ubereats…
Τα αιτήματά μας αφορούν κυρίως το καθεστώς των ανεξάρτητων, που ερμηνεύεται από τις πλατφόρμες επισιτισμού κάπως περίεργα. Θα ήθελαν ανθρώπους που να συμπεριφέρονται σαν εργαζόμενοι, χωρίς να είναι διατεθειμένοι να τους πληρώσουν τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Στην πραγματικότητα, η αυτοαπασχόληση δεν αποτελεί πρόβλημα από μόνη της, είναι αποδεκτή για την πλειοψηφεία των παραδοτών, αλλά προκύπτουν κάποιες υποχρεώσεις που μας ενοχλούν.

“Οι πλατφόρμες έχουν τη δυνατότητα να “αποσυνδέουν” (δηλ. απολύουν) τους παραδότες”

Για παράδειγμα, η χρέωση της στολής στα χρώματα της πλατφόρμας, για την οποία εισπράττεται προκαταβολή 150 ευρώ. Εάν θέλει να εργαστεί, ο οδηγός είναι υποχρεωμένος να πληρώσει τα 150 ευρώ. Έτσι, εκτελεί μια διαφημιστική υπηρεσία που δεν αμείβεται. Μάλιστα πληρώνουμε εμείς αυτή τη διαφήμιση. Αυτό μας κάνει να “μαζεύουμε” μέσα μας.
Υπάρχει, επίσης, για τις πλατφόρμες, η δυνατότητα να «αποσυνδέσει» το διανομέα και έτσι να σπάσει το συμβόλαιο χωρίς αποζημείωση ή προειδοποίηση, χωρίς πραγματική και σοβαρή αιτία. Η πλατφόρμα στέλνει, σε πρώτη φάση, ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ένα μήνυμα κειμένου ορίζοντας ότι ο λογαριασμός έχει αποκλειστεί. Για να παραδόσεις πρέπει να εμφανίζεσαι “διαθέσιμος” ή αλλοιώς να έχεις εγγραφεί στο σχετικό πλάνο. Όταν ο παραδότης δεν έχει πρόσβαση, δεν μπορεί πλέον να εργάζεται. Αυτό γίνεται με ένα κλικ. Ακόμα κι αν λένε ότι δεν το κάνουν, υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Είναι μια μεγάλη επισφάλεια για τους περισσότερους διανομείς. Από την άλλη πλευρά, αν ασχοληθούμε υπερβολικά για να καταγγείλουμε αυτές τις πρακτικές, μπορούμε να βρεθούμε χωρίς εργασία, εν μία νυκτί. Είναι ένας απίστευτος τρόπος πίεσης.

“Δεν έχουμε άδειες ούτε κοινωνική ασφάλιση”

Βλέπω επίσης να λέγονται πολλά πράγματα για τους μισθούς: ακούμε συχνά ότι ένας παραδότης μπορεί να κερδίσει μεταξύ 1.800 και 2.500 ευρώ το μήνα. Είναι λάθος να τα μετράς έτσι. Ναι, θα μπορούσε να κερδίσει τόσα αλλά θα έπρεπε να εργαστεί από 50 έως 70 ώρες την εβδομάδα, και μιλάμε για εργασία με ποδήλατο, η οποία είναι πολύ σκληρή. Θα ήταν σωστότερο να μιλάμε για ωριαία μεγέθη. Εκτός από τυχόν χρεώσεις, αφαιρώντας τις κοινωνικές εισφορές, τους διάφορους τραπεζικούς λογαριασμούς, τα έξοδα του ποδηλάτου και άλλα μεταβλητά έξοδα, τους πολύ καλούς μήνες, κερδίζω 8,50 ευρώ την ώρα. Επιπλέον δεν έχουμε πληρωμένες άδειες, ούτε κοινωνική ασφάλιση. Μπορούμε να εργαστούμε για πολλές πλατφόρμες το ίδιο διάστημα, χάρη στο ανεξάρτητο καθεστώς μας, αλλά όπως είναι όλα φτιαγμένα μας αποθαρρύνουν. Εάν, για παράδειγμα, εγγραφείς σε έναν από αυτούς, ο οποίος έχει μια θέση το Σάββατο το απόγευμα από τις 18:00 έως τις 23:00, θα είναι δύσκολο να εργαστείς για ένα άλλο από τις 15:00 έως τις 17:00, επειδή είναι απαραίτητο να αλλάξει το ρούχο, το σακίδιο … Έτσι δεν το κάνουμε.
Έχουμε ήδη προσπαθήσει να μιλήσουμε με την ανώτερη ιεραρχία σε μία από τις πλατφόρμες. Αλλά δεν αναγνωρίζουν ακόμα την ύπαρξη ή τη σοβαρότητα των σωματείων των διανομέων, αν και είναι εγγεγραμμένα στον νόμο και στον κώδικα εργασίας. Όμως υπάρχει σαφώς ένα νομικό κενό. Το καθεστώς της ανεξαρτησίας για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην επιχειρηματικότητα είναι στην πραγματικότητα μια ενδιάμεση κατάσταση, μεταξύ του εργαζομένου και του αυτοαπασχολούμενου. Και με την υψηλή ανεργία, πολλοί άνθρωποι συμφωνούν να δουλεύουν με πολύ μικρό ωρομίσθιο.
Έχουμε την εντύπωση πως έχουμε εγκαταλειφθεί από το κράτος που κλείνει τα μάτια σε τέτοιες πρακτικές, και τις ενθαρρύνει ακόμη. Είναι γνωστό ότι οι πλατφόρμες όπως Foodora, Uber Deliveroo ή Uber έχουν βάρος στη λήψη αποφάσεων, λόγω την ικανότητά τους να απορροφούν ένα ορισμένο μέρος του ποσοστού ανεργίας. Αλλά τίποτα δεν έχει γίνει για τη ρύθμιση ή την αντιμετώπιση του εργασιακού καθεστώτος μας.

“Κάνουμε το σταυρό μας μην πάθουμε κάνα ατύχημα”

Κάνουμε το σταυρό μας μην πάθουμε κάνα ατύχημα, είναι τραγικό. Υπαγόμαστε στο RSI (Régime Social des Indépendants, Κοινωνικό Σχέδιο για τους Ανεξάρτητους), που μας δίνει ένα κομμάτι ψωμί, για ένα διάστημα απουσίας 15 ημερών. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους άσκησης, δεν μας πληρώνουν τίποτα. Σε ένα επάγγελμα που διακινδυνεύεται η ασφάλειά μας αυτό είναι προβληματικό. Εάν έχω ένα ατύχημα, πρέπει να συνεχίσω να εργάζομαι επειδή πρέπει να πληρώσω το ενοίκιο μου. Για μένα η υποχώρηση, είναι εκεί: είμαστε πολύ εκτεθειμένοι σε ατυχήματα και δεν είμαστε σε θέση να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας.
Βλέπω μια υποχώρηση των κοινωνικών κατακτήσεων. Αυτό έχει σχέση όντως με την τεχνολογία, με τις εφαρμογές των κινητών, αυτή είναι η μόνη καινοτομία. Η τεχνολογία δεν είναι κακό πράγμα, αλλά είναι κακή η χρήση της. Η σημερινή τάση είναι η υπαγωγή των ανειδίκευτων θέσεων εργασίας σε τέτοια συστήματα (πχ Uber) . Σήμερα, είναι καθήκον μας να κάνουμε κάτι επειδή είμαστε μόνο το πρώτο κύμα. Εάν οι πρακτικές αυτές επεκταθούν στις μισθωτές θέσεις εργασίας, θα είναι πρόβλημα. Πρέπει να αντιδράσουμε τώρα. ”

Άλλη εποχή, εξελιγμένη: Οθόνες αφής, λογισμικά, υπερτηλέφωνα, χρώματα, οικολογία και που ‘σαι ακόμα. Αλλά σα να μένει κάτι ίδιο ρε παιδί μου…
Προς το παρόν δε θα σχολιάσουμε αναλυτικά τα παραπάνω. Συνεχίζουμε να παρατηρούμε όσα συμβαίνουν και θα επανέλθουμε.

Ανακοινώσεις του κινήματος fight for $15 παρουσιάζουν αυτήν την εξέλιξη ως μεγάλη νίκη – η οποία αναμφισβήτητα και είναι. Όμως αυτό είναι και κάτι που πρέπει να αποδειχθεί και στην πράξη στο κοντινό μέλλον – αν όντως θα γίνουν αυτές οι αυξήσεις πραγματικότητα.

Η μεγαλύτερη νίκη του κινήματος fight for $15 όμως είναι ότι έχει συνείδηση πως τέτοιες αλλαγές ούτε εύκολα γίνονται, ούτε διατηρούνται με ευκολία. Παρα μόνο με επίμονη δουλειά και αρκετό πείσμα – χωρίς την αναμονή άμεσων λύσεων που θα έρθουν ως δια μαγείας από διάφορους σωτήρες.

Σε μια περιληπτική περιγραφή της ιστορίας του, τονίζει την πρώτη απεργία που είχε γίνει στην Νεα Υόρκη πριν από πέντε χρόνια από 200 εργαζόμενους και υποστηρικτές όπου κάνενας δεν τους έδωσε σημασία – αντιθέτως όσοι το πήρανε χαμπάρι αντέδρασαν αρνητικά, ότι αυτό είναι τρελό/αβάσιμο/ανεπίκαιρο κλπ. Λίγο-πολύ αυτό που μπορεί να συναντάμε κι εμείς στα μέρη μας όταν προσπαθούμε να ανοίξουμε τέτοια ζητήματα.

Και προφανώς αυτές οι αντιδράσεις με σκοπό την μείωση της σημαντικότητας και της κεντρικότητας αυτών των ζητημάτων δεν σταματάνε. Ένα άρθρο του εξειδικευμένου σε ζητήματα οικονομίας και επενδύσεων περιοδικού Forbes ισχυρίζεται ότι η ανακοίνωση της εν λόγω εταιρείας για αύξησεις αποδεικνύει ότι κινήματα σαν το fight for $15 είναι περιττά. Και ο λόγος που είναι περιττά, λέει το Forbes, είναι ότι τέτοιες κινήσεις οι επιχειρήσεις και το κεφάλαιο γενικά τις έκαναν και στο παρελθόν. Ότι είναι μια φυσική διαδικασία, στην σφαίρα της ελεύθερης αγοράς, οι επιχειρήσεις να ανεβοκατεβάζουν τους μισθούς σε σχέση τον γενικότερο ανταγωνισμό και με βάση τους ιδιωτικούς/προσωπικούς τους στόχους και σκοπούς.

Αυτά ακούγονται πολύ ωραία σε όσους εξηγούν τον κόσμο με βάση τους δείκτες των χρηματιστηρίων και τις στατιστικές των “εξειδικευμένων οικονομολόγων”.
Εμείς από την άλλη προσπαθούμε να εξηγήσουμε τα πράγματα παρατηρώντας την δυναμική της κοινωνικής κίνησης.
Με απλά λόγια πιστεύουμε ότι χωρίς τον αγώνα από τα κάτω ούτε αυξήσεις γίνονται, ούτε οποιαδήποτε άλλη κοινωνική αλλαγή.
Και είμαστε μαζί με τους εργάτες του fight for $15 που δηλώνουν ότι:
Όταν παλεύουμε νικάμε!

Αλλά κάπως έτσι δεν ξεκινάνε όλα;

Στην σειρά άρθρων με τον γενικό τίτλο “αναπνευστήρας” θα παίρνουμε βαθιές ανάσες και θα καταδυόμαστε στο δαιδαλώδες παρελθόν της εργατικής τάξης, των αγώνων της, των ορίων της και των αντιφάσεών της στην Ελλάδα και όπου αλλού κρίνουμε σκόπιμο κάθε φορά. Η ακατάσχετη επέλαση της αμνησίας και της απάθειας, όχι μόνο στις εκφάνσεις της “ταξικής μνήμης” αλλά σε κάθε στιγμή της κοινωνικής ζωής, δυστυχώς έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση ενός νέου τύπου “εργαζόμενου-ανθρώπου” που πεθαίνει κάθε βράδυ και γεννιέται κάθε πρωί. Και δεν είναι απαραίτητα κακό να ξεχνάει κανείς την ιστορία του και να αναγεννάται καθημερινά. Αλλά θα πρέπει να συμβιβαστεί με την αδυσώπητη πραγματικότητα ότι πλέον θα έχει οριστικά μετατραπεί σε ένα φτερό αφημένο στον άνεμο της καπιταλιστικής κακοκαιρίας και της καταιγίδας του θεάματος. Στον “αναπνευστήρα” δεν θα το βάλουμε κάτω. Λοιπόν; Βαθιά ανάσα και βουτάμε…

Στο προηγούμενο κατά σειρά κείμενο του “αναπνευστήρα” εξετάσαμε ακροθιγώς την πρώιμη νομοθεσία του ελληνικού κράτους για την κυριακάτικη αργία και τις αντιφάσεις που γέννησε μέσα στις τάξεις των τότε μικροαστών καταστηματαρχών η πατερναλιστική απόφαση της κυβέρνησης του Στρατιωτικού Συνδέσμου να θεσπίσει το μέτρο αυτό, παρότι η εφαρμογή του συνάντησε πολλά εμπόδια, πρωτίστως από τους μικρούς επιχειρηματίες των συνοικιών, οι οποίοι πλήθαιναν όλο και περισσότερο σε μια Αθήνα που, σημειωτέον, μεταξύ 1880-1920 πενταπλασίασε τον πληθυσμό της. Στο κείμενο που ακολουθεί θα καταδυθούμε στο παρελθόν των εργατών της εστίασης των αρχών του 20ου αιώνα, και συγκεκριμένα σε επαγγέλματα όπως αυτά του σερβιτόρου, του μάγειρα, του αρτεργάτη και του ζαχαροπλάστη. Θα δούμε ζαχαροπλάστες να απεργούν για αύξηση του μισθού τους, αρτεργάτες να φτιάχνουν ισχυρά σωματεία και γκαρσόνια να ζητούν μείωση του χρόνου εργασίας τους, σαμποτάροντας μια διαμαρτυρία των αφεντικών τους.

ΒΟΥΤΙΑ ΣΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1910

Με επίδικο εάν τα καφενεία θα παραμένουν ανοιχτά μέχρι τη 1 μ.μ. ή τις 2 μ.μ., στις 24 Ιουλίου 1910 οι καφεπώλες καταστηματάρχες του κέντρου των Αθηνών και των συνοικιών προχώρησαν σε απεργία. Στην απεργία συμμετείχαν επί το πλείστον καφεπώλες των συνοικιών, τους οποίους αφορούσε άμεσα το μέτρο, στρεφόμενοι εναντίον της αστυνομικής διάταξης που ρύθμιζε το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων. Μολονότι η απεργία δεν είχε μεγάλη συμμετοχή, η κυβέρνηση υποχώρησε τελικά μετά από δύο μέρες και δέχτηκε ως ημίμετρο να παραμένουν ανοιχτά τα καφενεία μέχρι τις 1:45 και κατόπιν, αφού γίνει η καθαριότητα, να κλείνουν στις 2 μ.μ. Ο κ. Καλαποθαράκος, διευθυντής του θρυλικού καφενείου του κέντρου “Παρθενών”[1], ερωτηθείς από την εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, απάντησε τα παρακάτω ενδιαφέροντα για την απεργία:

Εγώ δεν ανεμίχθην καθ’ ολοκληρίαν καθώς και οι λοιποί συνάδελφοί μου οι εν τοις Χαυτείοις, ως μη υπαγόμενα εις την αστυνομικήν ταύτην διάταξιν. Κατά πόσον δε έχουν δίκαιο οι των συνοικιών καφεπώλαι δεν γνωρίζω. Φρονώ όμως ότι η αστυνομία εις την περίστασιν ταύτην δεν θα παραλογίζεται.[2]

Όπως φαίνεται, οι ιδιοκτήτες των κεντρικών καφενείων δεν πλήττονταν άμεσα από το μέτρο διότι στήριζαν την οικονομική τους λειτουργία αφενός στην μεγάλη πελατεία που τους εξασφάλιζε η θέση του καφενείου στο εμπορικό κέντρο, αφετέρου στην πρωινή και απογευματινή εργασία που οπωσδήποτε είναι περισσότερο ξεκούραστη από την βραδινή. Στον αντίποδα, όπως είδαμε ότι συνέβη με τα κουρεία και τα παντοπωλεία στην στάση που κράτησαν απέναντι στην θεσμοθέτηση της κυριακάτικης αργίας, οι καφετζήδες των συνοικιών πόνταραν στα διευρυμένα ωράρια λειτουργίας των καταστημάτων τους, ακόμα και μέχρι τις 2 μ.μ. ή και αργότερα, για να υποσκελίσουν την χασούρα τους. Όμως τα διευρυμένα ωράρια λειτουργίας σήμαιναν υπερεργασία (δηλαδή απόσπαση απόλυτης υπεραξίας) για τους εργαζόμενους στα καφενεία των γειτονιών. Επιπλέον, η εργασία μέχρι τις 2 μ.μ. και μάλιστα σε συνθήκες συνοικιακού καφενείου, είναι εύλογο να μην ευχαριστούσε και πολύ τους εργάτες της εποχής. Γι’ αυτόν τον λόγο, μετά την λήξη της απεργίας, πολλοί εργάτες των συνοικιακών καφενείων αρνήθηκαν να δουλέψουν με διευρυμένο ωράριο, μέχρις ότου παγιοποιηθεί η στάση της κυβέρνησης. Την πρώτη ημέρα της απεργίας, μάλιστα, ομάδα εργατών-μέλη του σωματείου γκαρσονιών, προσπάθησε να εμποδίσει την αντιπροσωπεία του συνδικάτου καφεπωλών να συναντηθεί με τον υπουργό, υπενθυμίζοντας τα πάγια αιτήματα του σωματείου για αύξηση των ωρομισθίων και μείωση του χρόνου εργασίας.

ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟΥ;

ΜΑ ΚΑΛΑ ΣΥΝΕΒΑΙΝΑΝ ΤΕΤΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΤΑ ΓΚΑΡΣΟΝΙΑ;

Τα γκαρσόνια των καφενείων της Αθήνας, μέσω των οργανώσεών τους, διατύπωναν κάθε χρόνο αιτήματα για αύξηση του μισθού, τα οποία συνήθως διευθετούνταν με διαπραγματεύσεις με το συνδικάτο των καταστηματαρχών καφεπολών, αλλά εξίσου συχνά κατέληγαν σε απεργία. Π.χ. Το 1920, κατόπιν οργανωμένων πιέσεων και διαμαρτυριών, η αδελφότητα καφεπολών, δηλαδή το σωματείο των οργανωμένων καταστηματαρχών του καφέ, αποφάσισε να αυξήσει τους μισθούς των γκαρσονιών κατά 15% στα συνοικιακά καφενεία και κατά 20% στα κεντρικά. Οι διεκδικήσεις δεν σταμάτησαν καθόλου, ακόμα και όταν εφαρμόστηκαν οι δεσμεύσεις των αφεντικών για αύξηση στους μισθούς, με αποτέλεσμα το 1925 και έπειτα από σειρά διαπραγματεύσεων που απέβησαν άκαρπες, οι σχέσεις με το εργατικό σωματείο να έχουν οξυνθεί αμετακλητα και η αδελφότητα να αρνείται να συνομιλήσει πλέον μαζί του.[3]

Απεργίες στον κλάδο της εστίασης και συγκεκριμένα στα καφενεία σημειώθηκαν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1921, τον Φλεβάρη και τον Ιούλιο του 1923, εν μέσω ευρύτερων εθνικών εξελίξεων καθότι την περίοδο εκείνη εκτυλισσόταν η εκστρατεία του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, η συντριπτική ήττα που την ακολούθησε και η αναδίπλωση των σχεδίων του ελληνικού μεγαλοϊδεατισμού. Όπως φαίνεται, όμως, οι τότε εργάτες των καφενείων της Αθήνας δεν καιγόταν καθόλου για τα εθνικά συμφέροντα του ελληνικού κράτους. Η εμμενής προσκόλλησή τους στα αυτόνομα ταξικά συμφέροντά τους, νοούμενα ως η πάγια ικανοποίηση των άμεσων υλικών αναγκών τους διαμέσου της εργασίας τους, φανερώνει σημάδια μιας ιστορικής ταξικής συνείδησης, σφόδρα αντεθνικής και πάντως αξιοζήλευτης για κάθε εποχή.

ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ;

ΜΑ ΚΑΛΑ; ΣΥΖΗΤΟΥΣΑΝ ΤΕΤΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΠΡΙΝ ΕΝΑΝ ΑΙΩΝΑ;

Όπως είδαμε, με αιχμή το ζήτημα της κυριακάτικης αργίας, η οποία τελικά θεσμοθετήθηκε για τους εργαζόμενους της εστίασης το 1924, η μείωση του χρόνου εργασίας αποτελούσε διαχρονικό αίτημα από μεριάς των εργαζομένων. Τόσο ο περιορισμός του χρόνου εργασίας των υπαλλήλων και των εργατών όσο και η καθιέρωση μιας εβδομαδιαίας αργίας επιτεύχθηκαν με το ταυτόχρονο και υποχρεωτικό κλείσιμο των καταστημάτων και των μαγαζιών, το οποίο επέτρεπε την την διασφάλιση της εφαρμογής του νόμου. Οι εσωτερικοί και κατά επάγγελμα ή κλάδο εσωτερικοί διαφορισμοί μπορεί να συνέχιζαν να υπάρχουν, ωστόσο στις μεγάλες πόλεις ο μέσος χρόνος εργασίας των εμποροϋπαλλήλων το 1914-1915 περιορίστηκε στις 11-12 ώρες την ημέρα, αν και πάγιο αίτημα του συλλόγου εμποροϋπαλλήλων της Αθήνας ήταν το δεκάωρο.

Το ζήτημα της μείωσης του χρόνου εργασίας, μερική έκφανση του οποίου ήταν το εβδομαδιαίο ρεπό, αποτέλεσε επίσης την αφορμή για την συγκρότηση το 1904 του σωματείου αρτεργατών, ως μέλη του οποίου μπορούσαν να εγγραφούν οι μισθωτοί εργάτες και εργάτριες που δούλευαν στους φούρνους. Η ταχέως αναπτυσσόμενος πληθυσμός της Αθήνας σε συνδυασμό με την βαθμιαία εκμηχάνιση της αρτο-παραγωγής και την είσοδο του μηχανικού ζυμωτή και του ηλεκτρικού φούρνου στην παραγωγική διαδικασία, έδωσε μεγάλη ώθηση στον κλάδο της αρτοποιίας. Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου και στην πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα οι φούρνοι άρχισαν να πληθαίνουν και ευκαιρίες επένδυσης δόθηκαν ακόμα και σε επιχειρηματίες που δεν είχαν κάποια προνομιακή μέχρι τότε επαφή με το αντικείμενο. Αυτή η ανάπτυξη του καπιταλιστικού κλάδου της αρτοποιίας, όμως, δημιούργησε αναπόδραστα και τον αρνητικό πόλο της: το προλεταριάτο των αρτεργατών που μαζί με τον κλάδο που δούλευε, άρχισε να διογκώνεται κι αυτό.

Το 1904 αποτελεί ημερομηνία σταθμό για τους αρτεργάτες καθώς, στο παρασκήνιο μιας απεργίας των αφεντικών τους για την αύξηση της τιμής του άρτου, συζητούν και οργανώνουν την δημιουργία του πρώτου σωματείου στον κλάδο. Ενός σωματείου που έμελλε να επιδείξει μεγάλη αγωνιστικότητα στα επόμενα χρόνια. Το σωματείο στεγάστηκε σε ένα επιβλητικό κτήριο επί της οδού Μενάνδρου 43, όπου σήμερα βρίσκεται το Β’ Περιφερειακό ΚΕΑΟ Αθήνας και ένα υποκατάστημα του ΙΚΑ.

Όπως είδαμε και στο προηγούμενο κείμενο, η αντιπαλότητα των μικροαστικών οργανώσεων, δηλαδή των συνδικάτων των μικρών μαγαζατόρων, απέναντι στις εργατικές διεκδικήσεις πρέπει να θεωρηθεί δεδομένη. Η ίδια ταξική αντιπαλότητα αποτελεί το υπόβαθρο της μελλοντικής (γύρω στο 1923) επαναπροσέγγισης των μικροαστών με τις αστικές οργανώσεις και τα κόμματα εξουσίας, όταν το τότε στρατιωτικό καθεστώς Πάγκαλου επέλεξε τελικά την κατά μέτωπο και στρατιωτικοποιημένη αντιπαράθεση με την οργανωμένη εργατική τάξη με σκοπό το τσάκισμα των μισθών και της προστατευτικής νομοθεσίας. Στον κλάδο της εστίασης, η όξυνση της ταξικής πάλης στις αρχές της δεκαετίας του 1920 είχε αποκτήσει, πλέον, ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Όμως γι’ αυτή την ιστορία θα χρειαστούμε ένα επιπλέον κείμενο…

(συνεχίζεται)

[1]     Στεγαζόταν στο ισόγειο κτίσματος στην συμβολή των οδών Λ. Κηφησίας και Λ. Αλεξάνδρας, όπου σήμερα υπάρχει ένα υποκατάστημα της αλυσίδας everest.

[2]     Εφημ. ΕΜΠΡΟΣ (25-7-1910)

[3]     Νίκος Ποταμιάνος,Οι Νοικοκυραίοι: μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα 1880-1925, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2016, σελ. 429 επ.

Η νεοελληνική μαζική ιδεολογία για την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα συμπυκνώνεται, όπως είπαμε, στην “φιλολογία του λουκέτου” και την συναφή απαισιοδοξία για το οικονομικό μέλλον της μεσαίας τάξης, που συχνά συνοδεύει συναισθηματικά τέτοιου είδους οριακές συζητήσεις. Μάλιστα, η σχετική δημαγωγία είναι τόσο ισχυρή και προσπαθεί να συντηρεί με κάθε μέσο αυτή την φιλολογία, ώστε με κάθε ευκαιρία που δίνεται, ένα σχετικό ρεπορτάζ πάντα θα δίνει τον τόνο του “μικρομαγαζάτορα που κλαίγεται” και βάζει στο τέλος λουκέτο. Όμως είναι, όντως, έτσι τα πράγματα; Και ειδικότερα στον κλάδο της εστίασης, όπου το όργιο των τελευταίων ετών με τα χιλιάδες μικρομάγαζα (καφέ, τυροπιτάδικα, φούρνοι, σουβλατζίδικα κλπ) που φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια έχει λάβει ασύλληπτες διαστάσεις, η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα “δυσκολεύεται να πάρει ανάσα” τελικά;

Η συστηματική μελέτη των στατιστικών και οικονομικών δεδομένων δείχνει μια άρδην διαφορετική εικόνα. Οι εφτάψυχοι επεξεργάζονται προς το παρόν αναλυτικά αυτά τα δεδομένα και στο άμεσο μέλλον ίσως δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουν δημόσια και τεκμηριωμένα για τον κλάδο της εστίασης και του γρήγορου φαγητού γενικότερα. Και ειδικότερα για το πρακτικό, εφικτό και απόλυτα δίκαιο αίτημα να αυξηθεί το κατώτατο ωρομίσθιο στα 7 ευρώ/ώρα. Ιδού μια πρώτη γεύση, λοιπόν, των δεδομένων.

Σύμφωνα με στοιχεία του συστήματος “Εργάνη”, για το έτος 2015 οι επιχειρήσεις που απασχολούν μισθωτούς εργαζόμενους με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ανήλθαν σε 261.623. Σε αντίθεση με το 2014 όπου ήταν 251.324, οι επιχειρήσεις που δουλεύουν στην ελλάδα με μισθωτούς αυξήθηκαν κατά 10.299 μόνο μέσα σε ένα έτος. Στην εστίαση ειδικότερα, για το 2015 φορολογήθηκαν 29.486 επιχειρήσεις, αριθμός που αναλογεί στο 13,27% του συνόλου των επιχειρήσεων.

Με βάση, τώρα, τα στοιχεία του ΓΕΜΗ που έχουμε στην διάθεσή μας, οι μισές περίπου από τις  επιχειρήσεις που ξεκίνησαν να λειτουργούν το 2015, ανήκαν στην κατηγορία της εστίασης. Στις δέκα πιο δημοφιλείς κατηγορίες ήταν οι υπηρεσίες που παρέχονται από καφετέριες και καφέ-μπαρ και ακολουθούν τα εστιατόρια και τα αναψυκτήρια.

Αυτή είναι μια πρώτη τάξη μεγέθους της έντασης και του εύρους της δημαγωγίας της “φιλολογίας του λουκέτου”. Μολονότι τα στοιχεία είναι πολλάκις εντυπωσιακότερα και καταδεικτικά της απάτης, αν δεν αρκούν για να πειστεί κανείς μπορεί να δει και αυτό. Σε πρόσφατο σχετικό ρεπορτάζ της εφημερίδας “Φωνή των Αφεντικών” (που είναι περισσότερο γνωστή ως “Καθημερινή”) διαβάζουμε ότι:

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, ο αριθμός νέων εγγραφών λιανεμπορικών επιχειρήσεων ανήλθε σε 1.135, ενώ οι διαγραφές την ίδια περίοδο ήταν 1.202 (περισσότερες κατά 67). Τα στοιχεία για τα λουκέτα στο λιανεμπόριο αποτελούν μια ακόμα επιβεβαίωση της μείωσης της κατανάλωσης που παρατηρήθηκε στην αγορά το 2016. {…} Δεύτερος κλάδος σε “λουκέτα” στην Αθήνα το 2016 ήταν αυτός της εστίασης, με τις διαγραφές ωστόσο να είναι λιγότερες σε σχέση με τις εγγραφές. Το 2016 ιδρύθηκαν με βάση το μητρώο του ΕΕΑ 606 επιχειρήσεις στον εν λόγω κλάδο και διεγράφησαν 498.[1]

Ουάου! Τι έξυπνο να κλαίγεσαι για τα “λουκέτα” που μπαίνουν, την στιγμή που τα μαγαζιά που ανοίγουν είναι περισσότερα και, ως εκ τούτου, το ισοζύγιο είναι θετικό! Όμως ακόμα και για τα μαγαζιά που “βάζουν λουκέτο”, είναι εξίσου γνωστό τοις πάσι ότι ένα μεγάλο ποσοστό εξ αυτών θα ανοίξει την επόμενη χρονιά κάπου αλλού. Διότι είναι πάγια τακτική του μικρού επενδυτικού κεφαλαίου που δραστηριοποιείται στον κλάδο της εστίασης να κάνει το σχετικό “επιχειρηματικό rolling”, εξωθούμενο είτε από κακόπιστες τακτικές απέναντι σε εργάτες, προμηθευτές, μισθωτές κ.ά. που έχει αφήσει απλήρωτους, είτε από προσπάθειες ανεύρεσης βέλτιστων επιχειρηματικών λύσεων για το κέρδος και την φοροαποφυγή/εισφοροδιαφυγή. Π.χ. συχνά επιχειρήσεις κλείνουν και ανοίγουν στο ίδιο κατάστημα μετά από μία βδομάδα με νέα επωνυμία, διαφορετική εταιρική μορφή, διαφορετική εταιρική σύνθεση κ.ο.κ.

Η συστηματική μελέτη των δεδομένων δείχνει μια κατάσταση τελείως διαφορετική από αυτή που μας σερβίρει η αφεντικάνικη δημαγωγία. Είναι χρέος των σύγχρονων εργατών και εργατριών, λοιπόν, να ξεσκεπάσουν αυτή την δημαγωγία και να την καταδείξουν σαν αυτό που πραγματικά είναι: επιστημονικοφανή επιχειρήματα των αφεντικών για να μας πείσουν ότι “δεν βγαίνουν” και να συνεχίσουν να μας πατάνε στο κεφάλι. Όμως αυτό που μοιάζει σαν το “τέλειο άλλοθι” για τους μισθούς πείνας που μας δίνουν, μπορούμε να το αντιστρέψουμε και να τους το πετάξουμε στην μούρη σαν την σύγχρονη εκδοχή μιας εργατικής αντιπολίτευσης μέσα στην κρίση.

Είμαστε πεπεισμένοι/ες ότι:

1. Οι επιχειρηματίες του κλάδου της εστίασης έχουν κέρδη, τα οποία ιδιαίτερα μέσα στην κρίση, δεν τα δηλώνουν.
2. Έχουν σύμμαχο την καθεστωτική δημαγωγία που τους εμφανίζει “κακόμοιρους” και “βιοπαλαιστές” για να συνεχίσουν τον πόλεμο ενάντια στην σύγχρονη εργατική τάξη.
3. Το αίτημα για αύξηση του κατώτατου ωρομισθίου στα 7 ευρώ εκτός από ρεαλιστικό και επίκαιρο είναι ταυτόχρονα και απόλυτα αναγκαίο, αν θέλουμε να ξεφύγουμε από την μίζερη ζωή και να αντιπροτάξουμε τις δικές μας σύγχρονες εργατικές ανάγκες σαν την εργατική απάντηση στην κρίση.

[1]    Στα 1.202 τα “λουκέτα” στο λιανεμπόριο το 2016, εφημ. Καθημερινή (23 Μαρτίου 2017)

Υπάρχουν δύο τρόποι να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, ως σύγχρονοι εργάτες/τριες. Ο πρώτος τρόπος, που ομολογουμένως δεν μας είναι αρεστός, είναι να μας βλέπουμε σαν κάτι παροδικό, σαν ένα μοιραίο παραστράτημα της μοίρας, σαν τον λαχνό που μας κλήρωσε η ζωή. Μια τέτοια θεώρηση, δυστυχώς, δεν μπορεί να δει πέρα από την μύτη της. Επιπλέον προσελκύει την μοιρολατρεία, τον συμβιβασμό και την παραίτηση, όπως το ωμό κρέας τις σφήκες. Ο δεύτερος τρόπος πρεσβεύει μια “ιστορική” οπτική πάνω στον εαυτό μας και συγκεκριμένα πάνω στον συλλογικό εαυτό μας, αυτό που αλλιώς ονομάζουμε και τάξη. Πράγμα δύσκολο, οπωσδήποτε, να “μαθευτεί” καθώς ευκολότερα “βιώνεται” αν και εφόσον υπάρχουν τα εφόδια για να βιωθεί: δηλαδή ο αδιαπραγμάτευτος πλούτος που μας κληροδότησαν η εργατική αλληλεγγύη, η εργατική μνήμη και άλλες υπό εξαφάνιση σήμερα έννοιες του 20ου αιώνα.

ΤΟ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΡΕΠΟ

Ένα ακανθώδες και συχνά ανομολόγητο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εργαζόμενοι στην εστίαση είναι το εβδομαδιαίο πρόγραμμα της επιχείρησης και τα ρεπό τους μέσα σε αυτό. Συχνά τα προγράμματα καθορίζονται την τελευταία στιγμή με αποτέλεσμα οι προσωπικοί χρόνοι και η προσωπική ζωή των εργαζομένων να θυσιάζονται μπροστά στην ανοργανωσιά του αφεντικού ή στις κάθε φορά “επείγουσες” ανάγκες του μαγαζιού. Η δε Κυριακή, μια μέρα που παραδοσιακά έχει συνδεθεί με τη σχόλη, την ξεκούραση και την αργία από την δουλειά, για τους εργαζόμενους της εστίασης είναι το ακριβώς αντίθετο: μέρα εντατικής εργασίας. Κι αν μετά την καθιέρωση από 1/1/1984 της εβδομαδιαίας εργασίας των 40 (και κατ’ ανώτατο όριο 48) ωρών, το εβδομαδιαίο ρεπό προκύπτει ως αυτονόητο, τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι.

ΒΟΥΤΙΑ ΣΤΗΝ Β’ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από το ΦΕΚ της 1ης Οκτωβρίου 1924, το οποίο περιέχει διάφορα προεδρικά διατάγματα του τότε προέδρου της δημοκρατίας, Παύλου Κουντουριώτη, που δημοσιεύτηκαν από την κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη, και ρυθμίζει το εβδομαδιαίο κυριακάτικο ρεπό για τους εργαζόμενους στην εστίαση γενικά.

Περί εβδομαδιαίας αναπαύσεως των υπαλλήλων των ξενοδοχείων, εστιατορίων, καφενείων κλπ.

Άρθρον 1

Αι διατάξεις του παρόντος διατάγματος εφαρμόζονται εις τας κάτωθι επιχειρήσεις:

• Ξενοδοχεία ύπνου
• Εστιατόρια
• Καφφενεία
• Ζυθοπωλεία
• Ζαχαροπλαστεία
• Γαλακτοπωλεία
• Οινοπωλεία, μαγειρεία, ποτοπωλεία
• Τα παντοπωλεία των εξοχικών κέντρων

Άρθρον 2

Το προσωπικό των εν τω άρθρω 1 επιχειρήσεων δικαιούται ανά περίοδο επτά ημερών αναπαύσεως είκοσι τεσσσάρων συνεχών ωρών.

Άρθρον 3

Πας διευθυντής ή διαχειριστής των εν τω άρθρω 1 επιχειρήσεων υποχρεούται να έχη ανηρτημένον εις καταφανή μέρη του καταστήματος πίνακα αναγράφοντα:

• Το ονοματεπώνυμον των απασχολουμένων εις την επιχείρησιν αυτού προσώπων μετά της ηλικίας αυτών.
• Την ημέραν της εβδομάδος καθήν χορηγείται εις έκαστον εργάτην ή υπάλληλον η εβδομαδιαία εικοσιτετράωρος ανάπαυσις.

Αι εργάσιμοι ώραι του προσωπικού δέον να κανονίζωνται κατά τρόπον ώστε κατά χρονικόν διάστημα δύο ή περισσοτέρων εβδομάδων η εικοσιτετράωρος ανάπαυσις να συμπίπτει εκ περιτροπής και καθ ημέραν Κυριακήν.

Τα παραπάνω οπωσδήποτε δεν μπορούν να ιδωθούν ξέχωρα από το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο που διαδραματίζονταν, καθώς αρέσκονται να λένε οι ιστορικοί. Το μικρό μέγεθος αυτού του άρθρου, όμως, μας περιορίζει από το να μιλήσουμε εκτενώς για τις ποικίλες ιστορικές και κοινωνικές προκείμενες της σχετικής με την κυριακάτικη αργία των εργατών της εστίασης νομοθεσίας. Μια φευγαλέα ματιά, όμως, στην κυριακάτικη αργία καθεαυτή κρίνεται απαραίτητη.

Η ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΑΡΓΙΑ

Το ζήτημα της κυριακάτικης αργίας μπορεί να μπήκε στον δημόσιο διάλογο από την μεριά των εργατικών κινητοποιήσεων πολύ νωρίτερα απ’ ότι μπορεί να φανταστεί κανείς[1], όμως η αποφασιστική στάση του Στρατιωτικού Συνδέσμου να δείξει ένα φιλολαϊκό πρόσωπο και η συμμαχία που σύναψε με συντεχνίες εργοδοτών και μαγαζατόρων στα πλαίσια ενός γενικότερου μεταρρυθμιστικού πνεύματος, οδήγησε τελικά στην ψήφιση του σχετικού νόμου το 1909. Η πρώτη, ωστόσο, μαζική κινητοποίηση υπέρ της κυριακάτικης αργίας έγινε το 1872 από κάποιους “μακρακιστές”, μια hardcore οργάνωση ορθόδοξων χριστιανών της εποχής. Το ζήτημα ετέθη στο προσκήνιο για δεύτερη φορά πάλι από θρησκευόμενους κύκλους το 1899 και ειδικότερα από τον Μητροπολίτη Αθηνών και ζηλωτές χριστιανούς που ήθελαν να επιβάλουν τον υποχρεωτικό εκκλησιασμό τις Κυριακές.[2]

Ενώ από τους εργαζόμενους το αίτημα για αργία την Κυριακή αντιμετωπίστηκε γενικά θετικά στα πλαίσια γενικότερων και πολύχρονων εργατικών κινητοποιήσεων για μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, από την μεριά της εργοδοσίας οι αντιδράσεις ήταν επαμφοτερίζουσες και σίγουρα όχι ενιαίες.

ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΑΦΕΝΤΙΚΑ

Αυτοί που αντέδρασαν δυναμικότερα στην καθιέρωση της κυριακάτικης αργίας δεν ήταν οι μεγάλες επιχειρήσεις του κέντρου αλλά τα πολλά και μικρά μαγαζιά των συνοικιών. Ο λόγος ήταν απλός: οι μικρές επιχειρήσεις μπορούσαν να σταθούν ανταγωνιστικά απέναντι στις μεγάλες παρατείνοντας το ωράριο λειτουργίας τους, δηλαδή αναγκάζοντας τους υπαλλήλους τους να δουλεύουν περισσότερο. Μέσω της υπερεργασίας των εργατών τους, και κατά συνέπεια της απόσπασης απόλυτης υπεραξίας, μπορούσαν να υποσκελίζουν αυτά που έχαναν λόγω της μειωμένης πελατείας, του μικρού κύκλου εργασιών και των χαμηλότερων τιμών που υποχρεωτικά παρείχαν τις υπηρεσίες τους από τα μεγάλα και πολυτελή καταστήματα του κέντρου.

Μάλιστα, αυτή η ενδοαφεντικάνικη αντινομία είχε και τις τραγελαφικές στιγμές της. Για παράδειγμα, ο Φ. Ηλιόπουλος, πρόεδρος της συντεχνίας αρτοποιών, συμμάχησε ανοιχτά με το εργατικό κίνημα για την προώθηση του αιτήματος της κυριακάτικης αργίας με αποκορύφωμα να παροτρύνει δημόσια τους αρτεργάτες να ιδρύσουν σωματείο για την νομοθέτησή της.

ΤΑ ΚΟΥΡΕΙΑ

Η ίδια εικόνα και στους κουρείς. Τα μικρά κουρεία των συνοικιών αντιτάχθηκαν σφόδρα στην ρύθμιση και αρνήθηκαν να την εφαρμόσουν διότι καταστρέφονται εκ της εφαρμογής του νόμου της Κυριακής Αργίας καθώς ο νόμος της Κυριακής αργίας των κουρείων καθ’ όλην την ημέραν της Κυριακής είναι όχι καταστρεπτικός αλλά και ολέθριος διά τους βιοπαλαιστάς κουρείς των Αθηνών, τους εργαζόμενους άνευ βοηθών ή και με έναν ή δύο τοιούτους.[3]

Βέβαια, αυτός που έστειλε τη παραπάνω επιστολή στην εφημερίδα “ΕΜΠΡΟΣ” λεγόταν Κ. Ιγγλέσης και είχε το αξίωμα του προέδρου του συλλόγου κουρέων καταστηματαρχών. Αμφιβάλλουμε αν οι “ένας ή δύο τοιούτοι”, δηλαδή οι εργαζόμενοι των μικρών αφεντικών κουρέων  της περιόδου, είχαν την ίδια άποψη με τον Ιγγλέση ή αν προτιμούσαν -αντί να δουλεύουν- να βολτάρουν την Κυριακή στον Πειραιά ή το Νέο Φάληρο μαζί με το “μέγα μέρος των κατοίκων που είναι φρεσκοξυρισμένοι”, όπως αναφέρει στο άρθρο.

Η ΕΣΤΙΑΣΗ

Αντίστοιχες απόψεις για το ζήτημα με αυτές που εξέφεραν οι καταστηματάρχες των κουρείων και των εμπορικών καταστημάτων συναντάμε και στα εστιατόρια, τους φούρνους και τα ζυθοπωλεία. Τα μεγάλα αφεντικά είναι υπέρ της θέσπισης και τα μικρά ενάντια. Αυτή η διχογνωμία, που στην ουσία της συνιστά μια ιστορική μορφή ενδοκαπιταλιστικής σύγκρουσης μεταξύ προωθημένων και καθυστερημένων τμημάτων του ελληνικού επισιτιστικού κεφαλαίου των αρχών του αιώνα, αποτυπώνεται γλαφυρά στην συζήτηση που διεξήχθη στην Βουλή για το θέμα:

Άρχεται κατόπιν η συζήτησις επί της προτάσεως νόμου περί προσθήκης διατάξεων εις τον νόμον περί Κυριακής αργίας.

Οι κ.κ. Σιμόπουλος και Αγγελόπουλος ζητούν να μη εξαιρεθούν της αργίας οι αρτοποιοί. Ο πρώτος προσθέτει ότι οι τρώγοντες γερμανικόν άρτον ας τον φάγουν και ολίγον ξερόν.

Ο κ. Δ. Ράλλης λέγει ότι πρέπει εις έκαστον φούρνον να μένη εις μόνον μέχρι της μεσημερίας διά ν’ απασχολήται με τα ψητά, το σύνηθες φαγητόν των λαϊκών τάξεων κατά τας Κυριακάς.

Ο κ. Καφαντάρης υποστηρίζει ότι πρέπει κατά τας Κυριακάς να κλείουν και τα ζυθοπωλεία διότι θα ελκύσουν προς εαυτά τας εργατικάς τάξεις και θα τους καταστήσουν αλκοολικούς.

Ο κ. Βοζίκης ζητεί να του εξηγηθεί τι διαφέρει το μαγειρείον από το εστιατόριον.

Ο κ. Ράλλης λέγει ότι μαγειρείον είναι το εστιατόριον του λαού.

Ο κ. Ράλλης λέγει ότι τα μαγειρεία είναι λαϊκά κέντρα εις τα οποία ο εργάτης θα εύρει κατά την Κυριακήν τον συνάδελφόν του να συνομιλήσει και να συμφάγει μετ’ αυτόν. Δεν δυνάμεθα λοιπόν να στερήσωμεν τας λαϊκάς τάξεις των κέντρων τούτων.

Ο κ. Ράλλης λέγει ότι τέλος πάντων πρέπει να το είπωμεν ξάστερα ο κόσμος θέλει να πάρη και το παγωτόν του.

Γίνεται συζήτησις κατόπιν αν πρέπει τα εξοχικά κέντρα να μένουν ανοιχτά την Κυριακή μέχρι της 1 μετά το μεσονύχτιον ή μέχρι της δευτέρας.

Ο  κ. Δραγούμης επί τέλους λέγει ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αι ώραι είναι ελληνικαί και ότι όταν λέγωμεν την 1ην μ.μ. ώραν πρέπει να είμεθα πεπεισμένοι ότι θα φθάσωμεν εις τας 2.[4]

Αν εξαιρέσει κανείς την τελευταία αποστροφή του Δραγούμη, που περιγράφει με απόλυτη ευκρίνεια μια πτυχή της ελληνικής ιδιαιτερότητας που ήταν από τότε γνωστή και η οποία είναι απόλυτα αληθής, οι υπόλοιπες παπάτζες των βουλευτών και το τάχα μου νοιάξιμό τους για “τας εργατικάς και λαϊκάς ανάγκας “ είναι η βιτρίνα μιας οδυνηρής και πολύ ωμής διαπίστωσης που το πολιτικό προσωπικό των αφεντικών είχε υπόψη του από τότε. Και αυτή η διαπίστωση δεν ήταν άλλη από το γεγονός ότι τα αφεντικά είχαν απέναντί τους ένα νεοσχηματισμένο θηρίο που είχε λάβει την μορφή κοινωνικής τάξης, καταλάβαινε τον εαυτό του ως τέτοια και έφτιαχνε την γλώσσα και τον πολιτισμό του: το προλεταριάτο των αρχών του 20ου αιώνα. Η στιγμή που οι ανάγκες του και η αδιαπραγμάτευτη ικανοποίησή τους θα το ωθούσαν στο προσκήνιο της ιστορίας δεν θα αργούσε. Και το ήξεραν καλά αυτό ο Ράλλης, ο Βοζίκης και Δραγούμης, μολονότι ο τελευταίος ήταν δύσπιστος με την συνέπεια των ελλήνων στην ώρα των ραντεβού τους.

(συνεχίζεται…)

Σημειώσεις:

[1]    Ήδη από το 1890 έγιναν απεργίες με επίκεντρο τα εμπορικά καταστήματα ένδυσης και υπόδησης του αθηναϊκού κέντρου, αργότερα το 1909-1910 στους τυπογράφους, 1896-1899 στους ζαχαροπλάστες, 1894, 1902 και 1903 στους κουρείς και 1904-1905 στους αρτοποιούς.

[2]    Για περισσότερα πρβλ. Νίκος Ποταμιάνος, Ευγενή παχύδερμα και πάσχοντες εργάτες: επίκαιρες ιστορίες από τις αρχές του 20ου αιώνα, εκδ. Ασίνη, Αθήνα 2016 και ίδιου, Οι Νοικοκυραίοι: μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα 1880-1925, εκδ. Π.Ε.Κ., Ηράκλειο 2016

[3]    Εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 4-3-1910

[4]    Εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 4-3-1910